Abstrakt: |
Sformułowano następujące pytanie badawcze: Czy istnieją różnice w doborze strategii radzenia sobie ze stresem między nastolatkami z wysokim vs. niskim poczuciem kontrolowalności sytuacji stresowej? Założono wstępnie, że uczniowie w sytuacjach postrzeganych jako kontrolowalne częściej wybierają strategie polegające na konfrontacyjnym zachowaniu, planowym rozwiązywaniu problemu i przejęciu odpowiedzialności. Natomiast w sytuacjach postrzeganych jako niekontrolowalne częściej młodzież wybiera samokontrolę emocjonalną, poszukiwanie społecznego wsparcia, dystansowanie, ucieczkę-unikanie. Przyjęto również, że dziewczęta różnią się od chłopców w zakresie strategii radzenia sobie ze stresem w zależności od poziomu poczucia kontrolowalności. W badaniu uczestniczyło 451 uczniów klas I-III liceum ogólnokształcącego w Lublinie, w tym 278 dziewcząt i 173 chłopców. W badaniu posłużono się Kwestionariuszem Sposobów Radzenia Sobie KSRS Lazarusa i Folkman. Poczucie kontrolowalności sytuacji stresowej oceniono za pomocą autorskiej skali PK. Na podstawie wyników badania stwierdzono, że w sytuacjach postrzeganych jako kontrolowalne uczniowie wybierają częściej strategię konfrontacyjnego zachowania, planowego rozwiązania problemu i przejęcia odpowiedzialności. Najmniejszą kontrolowalność stresorów młodzież odczuwa w przypadku stresorów rodzinnych, a najwyższą – w przypadku stresorów rówieśniczych. Nie stwierdzono różnic w zakresie poczucia kontrolowalności stresorów szkolnych, rówieśniczych i osobistych. Wbrew oczekiwaniom w sytuacjach postrzeganych jako niekontrolowalne uczniowie nie stosują częściej strategii samokontroli emocjonalnej, nie poszukują częściej społecznego wsparcia ani nie podejmują strategii dystansowania się i unikania problemu. Wniosek ten był przeciwny wobec wyników innych badań, np. Ficka i Thomasa (1995), w których młodzież wychowywana w rodzinach stosujących przemoc wybierała częściej strategie ucieczkowe, a konkretnie ucieczkę w uzależnienia. |