Abstrakt: |
Przedmiotem badań były zmiany w zajmowanych przez dzieci pozycjach społecznych w grupie rówieśniczej, rozpatrywane dwuwariantowo: gdy jej skład osobowy po przejściu do szkoły pozostał taki sam i gdy zmienił się całkowicie. Poszukiwano odpowiedzi na następujące pytania: 1. Jakie pozycje w socjometrycznej strukturze grupy zajmują sześciolatki, uczęszczające do przedszkola, a jakie po przejściu do klasy pierwszej? Czy ich wysokość ulega zmianom? 2. Czy i w jakim stopniu wahania pozycji socjometrycznej dzieci, następujące po ich przejściu do szkoły, uzależnione są od składu osobowego grupy rówieśniczej? Czy pełnienie funkcji ucznia, nawet wśród znanych kolegów, może spowodować zmianę popularności w klasie? 3. Czy na wahania pozycji zajmowanych w nieformalnej strukturze grupy wpływa płeć, a więc czy w większym stopniu dotyczą one dziewcząt, czy chłopców? Badaniem w czerwcu 1989 objęto w pierwszym etapie 52 dzieci sześcioletnich z dwóch przedszkoli (23 dziewczynki i 19 chłopców). W drugim etapie (styczeń 1990) z grupy tej ubyło czworo dzieci, ale powiększyła się ona jednocześnie o 150 pierwszoklasistów (80 dziewcząt i 70 chłopców) uczęszczających wspólnie z przebadanymi w pierwszym etapie sześciolatkami do siedmiu oddziałów klasy pierwszej w czterech szkołach podstawowych. Sześciolatki poddane dwukrotnym badaniom tworzyły dwie grupy: P1, licząca 21 osób, przeszła do szkoły podstawowej w całości, tworząc klasę pierwszą prawie w tym samym składzie; 27 dzieci z grupy P2 trafiło do siedmiu różnych oddziałów klasy pierwszej i znalazło się w całkowicie nowym środowisku. Do określenia pozycji socjometrycznej dzieci (tę część badań przeprowadziła Beata Sylwanowicz przygotowująca pod kierunkiem G. Kapicy pracę magisterską Pozycja społeczna sześciolatka w grupie przedszkolnej i jako ucznia w klasie I) wykorzystano technikę Plebiscyt życzliwości i niechęci, który posłużył do określenia miejsca dziecka na Skali sympatii i antypatii i do wyznaczenia pozycji na Socjometrycznej skali akceptacji; dodatkowo zastosowano wywiad z nauczycielami i rodzicami oraz analizę dokumentacji przedszkolnej i szkolnej. Wyniki wykazały, że choć wahania pozycji stwierdzone w obu grupach dotyczyły 37,4% dzieci, to były niewielkie. Zmiany były nieco częstsze u dzieci, które całkowicie zmieniły swoje środowisko rówieśnicze. Stałość składu osobowego sprzyjała polepszeniu pozycji dzieci nieakceptowanych. W grupach dominowała wzajemna sympatia. Bardziej popularne wśród rówieśników były dziewczynki, one też przeważały w zakresie podwyższania swoich pozycji w grupie po zmianie środowiska wychowawczego (choć liczba wahań u obu płci była zbliżona). |