Abstrakt: |
Celem badania było uzyskanie odpowiedzi na pytania: Co myślą i czego oczekują maturzyści od edukacji szkolnej? Co daje im przedmiot wiedza o społeczeństwie? Badanie przeprowadzono w wylosowanych szkołach w Bydgoszczy – w siedmiu klasach maturalnych sześciu liceów ogólnokształcących i trzech klasach trzech szkół technicznych. W sumie badaniem objęto 232 uczniów – 163 z LO i 69 z technikum. Zasadniczą metodą był sondaż diagnostyczny techniką anonimowej ankiety, zastosowano także obserwację sześciu hospitowanych lekcji i 10 zajęć próbnych prowadzonych przez studentów. Zainteresowanie przedmiotem wyraziło 23,7% badanych w LO i 28,8 w technikum, obojętność deklarowało odpowiednio 76% i 70,8%. 17,7% uczniów z LO i 26% z technikum stwierdziło, że WOS jest interesujący w porównaniu z pozostałymi przedmiotami. O potrzebie istnienia WOS-u jako przedmiotu nauczania przekonanych było 22% badanych z LO i 47,8% z technikum, za całkowitą likwidacją było odpowiednio 16,1% i 13,1% uczniów. 61,9% badanych z LO i 39,1% z technikum było skłonnych uznać potrzebę istnienia przedmiotu pod warunkiem gruntownej zmiany jego treści i dostosowania do współczesnych realiów oraz zainteresowań młodzieży. Najczęściej wskazywaną funkcją WOS-u według licealistów (40,4%) było wyrabianie własnych poglądów społeczno-politycznych, według uczniów technikum (62,3%) – zrozumienie podstawowych problemów społecznych. Znaczny odsetek licealistów (10,4%) odczuwał wyraźną próbę narzucania im poglądów politycznych i ideowo-moralnych. Najbardziej interesowała uczniów tematyka polityczna na lekcji WOS-u – wskazało ją 34,3% badanych z LO i 46,3% z technikum; licealistów bardziej niż uczniów technikum interesowały wydarzenia bieżące (odpowiednio 25,8% i 2,5%). Drugie miejsce w LO zajęła problematyka kulturalna (34,3%), w technikum – społeczna (36,2%). Trzecie miejsce w obu typach szkół zajęła problematyka ekonomiczna. Młodzież z LO oczekiwała najczęściej wiedzy, która pomoże jej w zrozumieniu podstawowych problemów państwa (44,1%), młodzież z technikum – pomocy w zrozumieniu miejsca i roli człowieka w zmieniających się czasach (60,8%). Badani mieli wiele zastrzeżeń do nauczycieli przedmiotu – ok. 60% twierdziło, że WOS nie podoba im się z powodu prowadzącego. Większość uczniów wysoko oceniała możliwość porównywania własnych poglądów z poglądami rówieśników – 91,4% badanych z LO i 88,4% z technikum wysoko oceniło lekcje prowadzone metodą dyskusji. Obserwacje wykazały, że niekonwencjonalny sposób realizacji tematu lekcji (np. spotkanie z zaproszonym gościem) oraz odniesienie go do bieżących wydarzeń znacznie aktywizuje nawet biernych uczniów. Lekcje próbne tego typu zostały wysoko ocenione przez młodzież. Badani nie akceptowali teoretyzowania bez odniesień praktycznych, omawiania nieaktualnych zagadnień, autorytarnej postawy nauczyciela. Znaczny odsetek uczniów prezentował pragmatyczne podejście do wiedzy społecznej jako mającej pomóc w wyborze aktywności życiowej. Według 62,6% licealistów i 85,5 uczniów technikum przedmiot WOS powinien dawać wiedzę przygotowującą do życia oraz poznania i zrozumienia problemów współczesnego świata. 5,9% licealistów i 65,6% uczniów technikum było zdania, że w ustalaniu problematyki WOS-u powinni uczestniczyć uczniowie. Odpowiednio 48,5% i 65,2% opowiadało się za programem minimum i treściami fakultatywnymi, a 39,2% i 55% – za pluralistycznym charakterem programu. Za jego apolitycznością było 9,2% licealistów i 15,9% uczniów technikum. Ok. 98,5% nie akceptowało programu w całości z góry określonego i ukierunkowanego według jednego światopoglądu. Tylko 1,8% licealistów uznało WOS za przedmiot nadobowiązkowy. |