Abstrakt: |
Celem badania było uzyskanie opinii nauczycieli na temat przygotowywanej reformy oświaty, a także informacji o stosunkach między szkołą a samorządem lokalnym, o rozdziale kompetencji między dyrektorem a radą pedagogiczną, a także o postulatach dotyczących zmiany lub utrzymania podstawowych aktów prawnych regulujących funkcjonowanie polskiej oświaty. Ankieta miała dotrzeć do jak największej liczby nauczycieli, była przekazywana do szkół poprzez kuratoria. Ostatecznie otrzymano 5073 wypełnione ankiety. Liczebność badanej grupy oraz podobieństwo rozkładu cech takich jak płeć, miejsce zamieszkania i rodzaj placówki oświatowej były zbliżone do rozkładu cech w populacji ogólnopolskiej; różnica dotyczyła stażu pracy – w badanej próbie była dwukrotna niedoreprezentacja nauczycieli o stażu pracy do pięciu lat i odpowiednia nadreprezentacji grup z dłuższym stażem pracy. Na podstawie wyników trudno było określić jednoznaczny stosunek nauczycieli do reformy. Większość z nich wyrażała pozytywną opinię w sposób czysto deklaratywny. Reforma była raczej aprobowana jako działanie mające prowadzić do całkowitej zmiany niż jako spójny program. Większość nauczycieli była za reformą przeprowadzaną szybko, jednorazowo (66%) niż stopniową, krok po kroku (28%). Badani postulowali poważne ograniczenie rozmiarów administracji oświatowej, poprawy uposażeń i kondycji materialnej oświaty, ograniczenie nadmiernie rozbudowanych programów nauczania. 63% nauczycieli uznało, że stosunki między dyrekcją a radą pedagogiczną powinny być przede wszystkim partnerskie, koleżeńskie, demokratyczne, oparte na wzajemnym zaufaniu itp. Podobnie wyobrażano sobie stosunki między szkołą a samorządem lokalnym, równie często pojawiały się postulaty opieki samorządu nad szkołą, zapewnianie bazy materialnej i pomocy finansowej. Nauczyciele nie orientowali się prawie zupełnie w najbardziej podstawowych dla oświaty aktach prawnych. Ponad połowa ankietowanych nie udzieliła odpowiedzi na pytanie o postulaty dotyczące tych aktów, pozostali udzielali odpowiedzi ogólnikowych lub niezwykle szczegółowych. Jedynym aktem prawnym, który badani znali, była Karta Nauczyciela (1% nauczycieli chciało ją zlikwidować, 5% zmienić, 9% pozostawić niezmienioną). Postulat o zmianie ustawy o rozwoju oświaty i wychowania z 1961 roku pojawił się w odpowiedziach 1% nauczycieli. Wyraźnie zaznaczyła się w wynikach postawa „skrajnie autonomiczna”, wyrażająca się w przekonaniu o konieczności przekazania wszystkich uprawnień, dotąd leżących w gestii podmiotów pozaszkolnych, samej placówce oświatowej: jedna trzecia badanych uważała, że szkoła powinna być niemal całkowicie niezależna od czynników zewnętrznych, 82% stwierdziło, że sami nauczyciele powinni mieć wpływ na metody i program nauczania danego przedmiotu. W ramach placówki nauczyciele przyznawali rolę decydującą radzie pedagogicznej – 60% uważało, że powinna ona samodzielnie decydować o wyborze dyrektora. Opisanej postawie towarzyszyła wysoka samoocena środowiska nauczycielskiego. Na podstawie wyników stwierdzono, że rozpoczęcie reformy wymaga doprowadzenia do sytuacji, w której pojęcia używane przez wszystkie strony będą przez nie podobnie rozumiane. |