Celem badania było poznanie sposobów obcowania licealistów z literaturą; na tej podstawie skonstruowano środki dydaktyczne, zróżnicowane pod względem trudności. Materiałem egzemplifikacyjnym było 110 swobodnych wypowiedzi uczniów pięciu klas drugich z jednego z liceów w Krakowie na temat: Napisz możliwie dokładnie, na co zwróciłeś uwagę w trakcie czytania Sachema H. Sienkiewicza, co z tego utworu zrozumiałeś i zapamiętałeś. Swobodne wypowiedzi uznano za trafną metodę badawczą, służącą sformułowaniu diagnozy dydaktycznej. Wypowiedzi poddano analizie ilościowej i jakościowej. Odsłoniła ona różnice w konkretyzacjach, ujawniła również uwzględnione przez uczniów składniki dzieła i hierarchię ich ważności. Obserwacje i wnioski zgrupowano wokół następujących zagadnień: kategorii czytelnika; kategorii narratora; świata przedstawionego i jego interpretacji; kierunków rozumienia i odczytania ogólnego sensu noweli. Na podstawie analizy swobodnych wypowiedzi ustalono cztery poziomy i dla każdego z nich skonstruowano odpowiadający mu tekst sterujący. Zróżnicowane teksty sterujące lekturą mogą służyć do indywidualizacji nauczania kształcenia literackiego młodzieży w warunkach systemu klasowo-lekcyjnego.