Abstrakt: |
Celem przeprowadzonych badań była odpowiedź m.in. na następujące pytania: Jakie funkcje pełni metafora i w jakich pozostają one relacjach między 4. a 10. rokiem życia? W jakim zakresie myślenie metaforyczne jest podatne na ćwiczenie? Jakie są związki między myśleniem metaforycznym a innymi właściwościami psychicznymi dziecka? Do zebrania materiału badawczego opracowano model eksperymentu z nazywaniem nieokreślonych rysunków, tzw. Test Trzech Nazw (TTN). Respondentów proszono o podanie nazw serii specjalnie dobranych wieloznacznych rysunków. W przeprowadzonych trzech badaniach udział wzięły dzieci w wieku od czterech do 10 lat. W pierwszym badaniu, w którym posłużono się Testem Twórczego Myślenie TCT-DP K. Urbana, uczestniczyło 80 dzieci (badani uczęszczali do jednego z przedszkoli i jednej ze szkół podstawowych z dużego miasta; utworzyli cztery równoliczne grupy wiekowe – cztero-, sześcio-, ośmio- i 10-latków). Na podstawie przeprowadzonego badania wyróżniono trzy rodzaje (funkcje) metaforyzacji: 1) metaforyzację typu dopełnianie (tylko dopełnianie figuralne); 2) metaforyzację typu zmienianie (dopełnianie analityczne, dopełnianie systemowe oraz zmienianie obiektu); 3) metaforyzację typu przekształcanie (przekształcanie obiektu i przekształcanie systemu). W drugim badaniu analizie poddano relacje zachodzące między wyróżnionymi rodzajami metaforyzacji. Na podstawie zgromadzonego już materiału stwierdzono, że każda z trzech form metafor nie stanowi kolejnych faz rozwoju myślenia metaforycznego, ale rozwija się oddzielnie. W trzecim badaniu sprawdzano, które czynniki korelują z wybranymi aspektami myślenia metaforycznego. Analizie poddano wpływ wieku i płci, powtarzania czynności metaforyzacji rodzaju sytuacji oraz poczucia kontroli na myślenie metaforyczne. Zgodnie z uzyskanymi danymi stwierdzono, że w wieku od czterech do 10 lat istotnie rośnie metaforyczność podawanych nazw. Ponadto wykazano, że w sytuacji komunikacyjnej respondenci podawali znacząco więcej nazw dosłownych, nazw szczegółowych oraz więcej metafor typu zmienianie. Jednocześnie zaobserwowano, że respondenci podawali w tej sytuacji bardziej metaforyczne oraz bardziej oryginalne nazwy. Pod względem poczucia kontroli odnotowano, że z oryginalnością myślenia metaforycznego umiarkowanie korzystnie wiązało się przypisywanie sobie przyczyn własnego sukcesu, z kolei niekorzystnie poszukiwanie w sobie przyczyn własnych niepowodzeń. |