Abstrakt: |
Badanie zrealizowano w ramach szerszych badań podjętych w pracy doktorskiej. Przedmiotem badania było wykorzystanie rozmowy w ramach interakcji komunikacyjnych między nauczycielką a uczniami klas początkowych. Postawiono hipotezę, że wykorzystanie rozmowy było ściśle powiązane z modelem interakcji wychowawczej stosowanym przez nauczyciela. W badaniu wykorzystano metodę obserwacji zajęć lekcyjnych z uwzględnieniem trzech elementów: stylu kierowania wychowawczego, stylu komunikowania się nauczycielek z klasą oraz stylu komunikowania się z wytypowanymi w badaniach uczniami. Obserwacji poddano 10 nauczycielek i 60 uczniów (w każdej klasie po trzy godziny, łącznie 30 godzin obserwacji). Materiał badawczy stanowiło 10 arkuszy obserwacyjnych dotyczących nauczycielek i 60 arkuszy dotyczących uczniów. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić, że pod względem oddziaływań wychowawczych szkoła na początkowym etapie kształcenia jawiła się jako miejsce, w którym odbywał się trening zachowań unikowych i pasywnych oraz gdzie promowano przeciętność i uległość. Organizacja lekcji oparta była na tradycyjnym systemie, w którym rzadko stosowano aktywne metody pracy z uczniem, w tym rozmowy z nim. Zajęcia odbywały się według stałego schematu, nauczycielki zaś wykazywały skłonność do monopolizowania mowy ciągłej, w relacjach czynnościowych i komunikacyjnych zachowywały silną przewagę nad uczniem. Ich komunikaty werbalne miały głównie charakter informacyjny i służyły przekazaniu uczniom gotowej wiedzy, dzieci zaś sprowadzano do roli odbiorcy podporządkowanego schematom zachowań dopuszczalnych przez nauczycielkę, na co reagowały znudzeniem i krytyką. Zaobserwowane tendencje pozostawały w sprzeczności z postulatami większości teoretyków zajmujących się edukacją w klasach początkowych oraz dydaktyków promujących metody aktywne. |