Badanie stanowiło pierwszy etap szerszego badania o charakterze wielowarstwowym i podłużnym, którego celem było określenie warunków wprowadzenia reformy szkolnej, poziomu akceptacji środowiska lokalnego dla jej założeń i kreowanych wartości oraz faktycznych zmian w funkcjonowaniu polskiej szkoły po wprowadzeniu reformy. Badaniem tym objęto łącznie 170 szkół podstawowych i gimnazjów z województw świętokrzyskiego, podkarpackiego, małopolskiego i lubelskiego. Przedmiotem pierwszego etapu badania były następujące zagadnienia: przygotowanie nauczycieli do realizacji założeń reformy, sposób podejmowania decyzji o wdrożeniu jej poszczególnych elementów na poziomie szkoły, osobiste zaangażowanie nauczycieli w przygotowaniu szkoły do podjęcia zadań związanych z reformą. Pierwszy etap zrealizowano metodą sondażu diagnostycznego wśród nauczycieli klas I-III oraz nauczycieli języka polskiego, matematyki i przyrody w klasach IV-VI szkoły podstawowej. W rezultacie uzyskano 550 odpowiedzi nauczycieli z pierwszej grupy oraz 544 nauczycieli z drugiej grupy. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić, że w stylu pracy nauczycieli nastąpiło niewiele zmian po wprowadzeniu reformy. Obowiązki zawodowe realizowano zgodnie ze wzorcem dobrego pracownika wykonującego przydzielone mu zadania, co zapewniało stabilność zatrudnienia. Osobiste zaangażowanie nauczycieli było dobrze widziane, lecz nie stanowiło warunku rozstrzygającego o pedagogicznych kompetencjach. Badani nauczyciele prezentowali krytyczny stosunek do wielu zmian wprowadzonych wraz z reformą, co dowodziło braku pełnego przygotowania do wypełnienia jej założeń. Dotyczyło to szczególnie konieczności przejęcia odpowiedzialności za jakość i efektywność działań pedagogicznych, w tym wyboru podręczników, tworzenia programów autorskich lub szkolnego systemu oceniania. Nauczyciele chętnie korzystali natomiast z materiałów metodycznych, zawierających gotowe scenariusze zajęć. Zapewnienie szkole autonomii programowo-organizacyjnej oraz danie nauczycielom uprawnień do swobodnego kształtowania indywidualnego stylu działania połączone z jednoczesnym wprowadzeniem standardów wymagań i sieci ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej sprawiało, że szkoła nie była środowiskiem przyjaznym uczniom. Nauczyciele dostrzegali jednak słuszność zmian ukierunkowanych na humanistyczny i personalistyczny model relacji interpersonalnych między partnerami szkolnej edukacji.