Celem badania była weryfikacja hipotezy o korelacji między percepcją możliwości realizacji planów edukacyjnych a wybranymi cechami społeczno-demograficznymi i cechami osobowościowymi w perspektywie osiągniętej pozycji społeczno-zawodowej. Badanie zrealizowano na celowej, kwotowej próbie osób urodzonych między 1950 i 1960 rokiem (N = 425). W badaniu zastosowano technikę ankiety oraz ilościową (analiza czynnikowa) i jakościową (analiza treści wypowiedzi) analizę uzyskanych danych. Do analizy wybrano trzy momenty czasowe: pierwszą pracę (zwykle przed 1980 rokiem), rok 1993 i 2001. Zastosowano następującą typologię położenia społeczno-zawodowego: stabilni pozytywnie, stabilni negatywnie, walczący, przegrani. Wyróżniono również dwa czynniki w zakresie cech osobowościowych: podmiotowość negatywną i podmiotowość pozytywną. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić, że wysoki poziom podmiotowości skorelowany pozytywnie z poziomem optymizmu generował przekonanie o znaczącym wpływie własnych cech osobowościowych na realizację planów edukacyjnych, prawdopodobnie niezależnie od warunków społeczno-politycznych. Niski poziom podmiotowości oraz niski poziom optymizmu łączył się ze skłonnością do przypisywania odpowiedzialności za niemożność zrealizowania planów edukacyjnych czynnikom zewnętrznym, znacznie rzadziej zaś osobowościowym. Płeć i miejsce zamieszkania nie różnicowały przekonań o czynnikach warunkujących realizację planów edukacyjnych. Natomiast poziom wykształcenia oraz kategoria społeczno-zawodowa odgrywały istotną rolę – im wyższy był poziom wykształcenia, tym częściej realizację planów wiązano z cechami osobowościowymi; prywatni przedsiębiorcy częściej przypisywali realizację planów czynnikom zewnętrznym.