Abstrakt: |
Celem przeglądu badań było przedstawienie wybranych aspektów organizacji procesu kształcenia w Polsce w kontekście postulatów pojawiających się w literaturze feminologicznej (women’s studies). Analizując problem nierównego dostępu do kształcenia, omówiono dane zawarte w Raporcie na IV Światową Konferencję NS w Sprawach Kobiet (1995) oraz badanie P. Watson dotyczące dyskryminacji na tle płciowym w Polsce (1992), zgodnie z którymi mimo przewagi dziewcząt wśród uczniów i absolwentów liceów ogólnokształcących uczennice stanowiły ledwie połowę osób rozpoczynających studia na uczelniach (proporcje te ulegały jednak powoli wyrównaniu). Zjawisko oporu uwarunkowanego płcią kulturową (gender drag) potęguje się wraz z kolejnymi etapami kształcenia, co zaprezentowano na przykładzie studiów doktoranckich (dziewczęta miały pięć i pół razy mniejsze szanse na uzyskanie stopnia doktora niż ich kolega-licealista) oraz profesury (90% profesorów wybieranych było z 28% licealistów-chłopców). Omówiono również kwestię profilowania przedmiotowego w zależności od płci uczniów oraz nierównomiernego reprezentowania kobiet na poszczególnych kierunkach studiów. Dane ze wspomnianego raportu ilustrowały problem stereotypowego przedstawiania ról płciowych w podręcznikach szkolnych. W przeglądzie wymieniono również analizy podręczników szkolnych potwierdzających to zjawisko (Kalinowska, 1992; Kalinowska, 1995). W oparciu o raport poruszono kwestię konstrukcji programu nauczania, w ramach którego stwierdzono różnice w zakresie przedmiotów dodatkowych przeznaczonych dla dziewcząt i chłopców. Wprowadzono następnie pojęcie „ukrytego programu” nauczania na przykładzie analiz podręczników (Kalinowska, 1995). Omówiono niewystarczający zakres realizacji programu wychowania seksualnego w polskich szkołach potwierdzony w badaniach M. Trawińskiej. Poruszono problem kształcenia i dokształcania nauczycieli, w tym przejawiania przez nauczycieli postaw naznaczonych stereotypami (Kaschack, 1996; Blusz, 1993). Ostatnią poruszoną kwestią był niewystarczający udział kobiet w zarządzaniu oświatą na poziomie kształcenia podstawowego (Raport na IV Światową Konferencję NS w Sprawach Kobiet, 1995), średniego (Blusz, 1993) i wyższego (Watson, 1992; Raport na IV Światową Konferencję NS w Sprawach Kobiet, 1995). Przedstawiono propozycje zmian w systemie oświaty oraz zarysowano perspektywy stosowania zachęt i wspierania dziewcząt w ramach systemu edukacji. |