Abstrakt: |
Celem badania było rozpoznanie, na ile organizacja i realizowane w uczelniach programy pedagogicznego kształcenia nauczycieli odbiegają od zaleconej koncepcji programowo-organizacyjnej. Sondażem diagnostycznym z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety objęto 40 nauczycieli akademickich z Uniwersytetu Warszawskiego i jego filii w Białymstoku, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Szczecińskiego, Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Uniwersytetu im. M. Curie-Skłodowskiej. Dwie trzecie badanych miało ponaddziesięcioletni staż pracy, 17% pracowało w zawodzie od 6 do 10 lat. Na większości uniwersytetów pedagogika była w planie drugiego roku studiów; na ogół realizowano ją dwa semestry i poprzedzała dydaktykę przedmiotową; w 60% nie towarzyszyły jej praktyki; w 70% przeznaczano na nią 90 godzin; dominującymi formami zajęć były konwersatorium i ćwiczenia. Metody pracy najczęściej wymieniane przez badanych: dyskusja – 59%, rozwiązywanie problemów pedagogicznych – 49%, gry dydaktyczne – 40%, wykład problemowy – 32%, zajęcia praktyczne – 28%, analiza tekstów naukowych – 24%. 93% zadeklarowało, że lubi prowadzenie zajęć. Prowadzący modyfikowali programy ministerialne (27%, 12%), realizowali własne (36%) lub cudze wersje autorskie (19%). Opinie o programach: brak w nich założeń teoretyczno-metodologicznych – 40%, zawierają wyraźnie sformułowane cele kształcenia – 94%, są kompletne – 28%, są prawidłowo zoperacjonalizowane – 14%; 20% stwierdziło istnienie wymogów końcowych w programach autorskich; 17% odnotowało dobrze sformułowane uwagi o realizacji programu. Opinie o treściach kształcenia pedagogicznego: niepełne i fragmentaryczne – 54%, częściowo zgodne z założeniami wyjściowymi – 33%, zgodne z celami kształcenia całkowicie – 33% i częściowo – 30%, nowoczesne – 33%, przestarzałe – 21%; 24% nie dostrzegło wyraźnej struktury treści. Badani preferowali treści przygotowujące studentów do zawodowych zadań wykonawczych (metody działań pedagogicznych z uwzględnieniem nowoczesnych technik kształcenia i wychowania – 51%, prawidłowości procesów pedagogicznych – 33%), do działalności kontrolno-korektywnej (trudności dydaktyczne i wychowawcze, powodzenia i niepowodzenia szkolne – 18%, kontrola i ocena własnych działań pedagogicznych, wyników nauczania i wychowania – 12%); najrzadziej wskazywano treści przygotowujące do preparacji działań dydaktyczno-wychowawczych; rzadko pojawiały się treści służące kształtowaniu postaw zawodowych i wartości. Stwierdzono, że koncepcje metodyczne realizowanych programów zmierzały do łączenia poznania symbolicznego z symulacyjnym; możliwość weryfikacji wiedzy teoretycznej była znacznie ograniczona; programy rzeczywiste doceniały głównie sferę intelektualną i sprawnościową, nie doceniały aksjologicznej. 80% badanych zgłosiło propozycje zmian; wiele z nich dotyczyło szczegółowych treści kształcenia, kształtujących aksjologiczną sferę kompetencji, otwarcie na innowacyjność i twórczość w pracy zawodowej; wskazywano potrzebę unowocześnienia treści, zmiany sposobu poznania i roli studenta (szersze uwzględnianie jego podmiotowości, zainteresowań, motywacji do pracy nauczycielskiej). |