Celem badania było przedstawienie niektórych uwarunkowań oświaty oraz tendencji zmian zachodzących w systemie edukacyjnym w kontekście trendu demograficznego, sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz wieloaspektowej transformacji przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Analizie poddano materiały publikowane przez GUS oraz wyniki innych badań autora. W analizie uwzględniono wychowanie przedszkolne i szkolnictwo podstawowe oraz szkolnictwo ponadpodstawowe. W wyniku analizy wśród głównych tendencji przemian wyróżniono rozwój szkolnictwa niepublicznego obejmujący początkowo nieliczne szkoły społeczne, następnie prywatne i szkoły samorządów terytorialnych. Rozwój szkół niepaństwowych stwarzał przesłanki niezbędnej konkurencji na rynku oświatowym. Zasygnalizowano również zmiany w programach nauczania, działania zmierzające do popularyzacji nauczania języków obcych oraz modernizację kształcenia nauczycieli. Zaobserwowano zmiany w ponadpodstawowym szkolnictwie zawodowym, w tym odgórne reformy oraz (czasami skuteczniejsze) samodzielne dopasowywanie się szkół do wymogów gospodarki rynkowej, przede wszystkim wśród w środowisku miejskim. Zmiany te były utrudnione ze względu na restrukturyzację gospodarki. Do skutków kryzysu gospodarczego zaliczono także niższy stopień upowszechnienia opieki przedszkolnej, pauperyzację zawodu nauczycielskiego oraz bezrobocie wśród absolwentów ZSZ. Za konieczny warunek skuteczniejszego dysponowania środkami finansowymi przeznaczanymi na oświatę uznano przełamanie impasu w rozmowach ze środowiskiem nauczycielskim i podwyższenie pensum nauczycielskiego przy jednoczesnym wprowadzeniu zasady pozwalającej lepiej opłacać nauczycieli. Za obiecujący uznano pomysł z bonami oświatowymi.