Abstrakt: |
Opracowaniu poddano dwa rodzaje dyskursów: apriorycznie ustanowiony dyskurs podręcznikowy oraz wyzwalany w inspirującym środowisku edukacyjnym dyskurs uczniowski. Przedmiotem badania były następujące obszary: dom, ja i szkoła, wśród ludzi oraz świat (przestrzeń i czas). Posłużono się następującymi technikami i metodami badawczymi: doświadczeniem badacza-obserwatora, materiałem uzyskanym podczas konstruowania słownika tematyczno-frekwencyjnego słownictwa używanego w sześciu korpusach podręczników dla klas I-III szkoły podstawowej. Wykorzystano ponadto materiał uzyskany podczas lekcji w klasach trzecich (nagrania audio i wideo), scenariusze do zajęć, przykłady wytworów uczniowskich (schematy domu albo mieszkania, mapa, projekty szkolnej gazetki i in.). Teksty podręcznikowe okazały się mitologizować rzeczywistość; nie opisywały niczego poza obszarem oczywistości. Poza tym materiały zamieszczane w podręcznikach dla klas I-III upraszczają i banalizują autentyczne problemy, a nawet redukują albo wykluczają z percepcji dzieci rzeczywistość niejednoznaczną, skonfliktowaną i zmienną. Z analizy dyskursu dziecięcego wyprowadzono natomiast zupełnie przeciwne wnioski. Dzieci okazały się wrażliwe i dociekliwe, były świadome konfliktów i sprzeczności, a poza tym znały realia i były rozczarowane rzeczywistością. Podręczniki idealizowały obraz matek, a stereotypowo ukazywały obraz ojców. W dyskursie podręcznikowym brakowało realnych trosk i zagrożeń dotyczących domowników. W dyskursie dziecięcym natomiast treści te wykraczały znacząco poza obszar oczywistości. |