Badania poprzeczne miały na celu uzyskanie odpowiedzi na dwa pytania: jak różnicują się aspiracje edukacyjno-zawodowe uczniów szkół zasadniczych (duże, średnie i małe miasto powiatowe), jaki wpływ na kształtowanie aspiracji edukacyjno-zawodowych uczniów szkół zasadniczych ma aktualna sytuacja na rynku pracy. Badaniami objęto celową próbę z trzech typów szkół ponadgimnazjalnych (zasadniczych szkół zawodowych, techników i liceów ogólnokształcących). Przebadano uczniów klas trzecich i ich nauczycieli. Terenem badawczym były duże miasto (Warszawa), miasto średniej wielkości (Radom) i małe miasto – siedziba powiatu rolniczego. W badaniach posłużono się metodą sondażu diagnostycznego, monografii naukowej oraz metodą indywidualnego przypadku. Wśród technik zastosowano ankietowanie, wywiad i analizę dokumentacji. Wszystkie wyniki badań opracowano za pomocą analizy statystycznej (przy wykorzystaniu programu komputerowego SPSS i Statystyka). Wyniki badań, dotyczące w tym doniesieniu tylko zasadniczych szkół zawodowych, pokazują procentowe zestawienie wpływu środowiska na aspiracje edukacyjne i wybór zawodu (istotną rolę spełniają własne doświadczenie, rodzina, koledzy, rynek pracy, media, procesy integracji europejskiej) oraz wpływ wybranych przedmiotów na aspiracje edukacyjne i zawodowe (ważne są przedmioty prozawodowe i ogólnokształcące). Im większa miejscowość zamieszkania ucznia, tym zwiększa się poziom aspiracji do kontynuacji kształcenia w technikach (od 50% do 89,1%). Biorąc pod uwagę aspiracje zawodowe, badani wskazywali najczęściej branżę usługową. Badani uczniowie oczekują, że przyszła praca zapewni im godziwe zarobki, da szansę na rozwój zawodowy oraz zagwarantuje dobrą atmosferę.