Abstrakt: |
Przedmiotem badania ankietowego była wiedza absolwentów szkół średnich dotycząca literatury emigracyjnej po 1945 roku, przerabianej w ramach programu szkolnego, a w szczególności twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Badanie objęło 88 słuchaczy Studium Nauczycielskiego, (kierunek: filologia polska), którzy byli absolwentami szkół średnich z różnych regionów Polski. Studenci pytani o znanych im współczesnych pisarzy tworzących na emigracji i pisarzy tworzących na emigracji po 1945 roku wykazali się na tym polu brakiem orientacji. W pierwszym przypadku wymienili: C. Miłosza (75 osób), W. Gombrowicza (48), G. Herlinga-Grudzińakiego (42), J. Kosińskiego (36), A. Wata (28), M. Hłaskę (15), J. Czapskiego (12), S. Barańczaka (12), S. Mrożka (10). W drugiej kategorii znaleźli się: T. Borowski, Z. Nałkowska, W. Broniewski, J. Tuwim, Z. Herbert, T. Kantor i J. Andrzejewski. Tylko 58 badanych czytało niektóre z utworów tych pisarzy (wiersze Miłosza, powieść Malowany ptak Kosińskiego, Inny świat Herlinga-Grudzińskiego, Na nieludzkiej ziemi Czapskiego). Pytani o powód, dla którego przeczytali te książki, podawali najczęściej nakaz szkolny. Niewielka liczba badanych podała inne powody – tematykę, zachętę kolegów, pokusę lektury do niedawna zakazanej. 48,8% (43 osoby) respondentów zadeklarowało znajomość utworów Herlinga-Grudzińskiego. Były to Inny świat (13 osób), Wieża (dziewięć), Dziennik pisany nocą (11). Wielu badanych miało też kłopoty z określeniem cech pisarstwa tego autora, które wyróżniają go na tle innych – przyznawali, że brak im odniesienia. Za szczególnie oryginalne i wartościowe cechy dzieł Herlinga-Grudzińskiego uznali przede wszystkim sposób prowadzenia narracji, przy czym większość uwag ślizgała się po powierzchni problemu. Badani nie potrafili odczytać całości dzieła w jego wewnętrznym uporządkowaniu ani dostrzec znaczenia użytej formy wypowiedzi. Wymienione przez badanych powody, dla których warto polecić utwory tego autora, były stereotypowe. Odpowiedzi udzielone na pytanie, czy badani sami poleciliby je jako lekturę i dlaczego, obejmowały zarówno gorąco polecające, jak i pełne dezaprobaty, przy czym wszystkie – w ocenie autora badania – były dalekie od zrozumienia istoty pisarstwa Herlinga-Grudzińskiego. Język wypowiedzi badanych świadczył o kłopotach w posługiwaniu się polszczyzną. |