Abstrakt: |
Przedmiot badawczy stanowiła ideologizacja podręczników do nauczania języka polskiego jako obcego, wydanych po 1989 roku. Analizie poddano teksty zwarte, opisujące przynajmniej jedną osobę (odrzucono opisy miejsc, miast itp.). Łącznie zebrano 90 opisów (wśród 20 dostępnych na rynku podręczników dla początkujących czytanki wystąpiły w 12). W badaniu wykorzystano autorski kwestionariusz, w którym znalazły się pytania dotyczące bohaterów tekstów o imię i nazwisko, narodowość, wiek, płeć, rolę społeczną (zawodową i niezawodową), wykształcenie, charakterystykę (aspekt fizyczny, psychiczny, społeczny, bytowy, ideologiczny), model rodziny, znajomość języków obcych, formy spędzania wolnego czasu, obecność/nieobecność na ilustracjach, tło ilustracji (miejsce, w którym pokazuje się bohatera), działania podejmowane (lub nie) przez bohatera (na ilustracji). Na podstawie zgromadzonego materiału stwierdzono, że w czytankach dla początkujących żadna płeć nie jest nadreprezentowana (odnotowano identyczną liczbę kobiet i mężczyzn pojawiających się zarówno w tekstach, jak i na ilustracjach). Wykazano, że pod względem wykształcenia większość mężczyzn miała wykształcenie wyższe (51%) i średnie (36%), natomiast wśród kobiet wskaźniki te były znacznie niższe (odpowiednio 38% i 27%) lub informacja o ich wykształceniu była pomijana (24%). Ustalono również, że w grafikach powtarzały się te same miejsca (ulica, dom, praca), a kobiety i mężczyźni wykonywali podobne czynności (np. pracowali lub rozmawiali). Jednocześnie zaobserwowano występowanie stereotypowej opozycji: mężczyzna jest aktywny – kobieta jest pasywna. Jednak najwyraźniejszym przykładem ideologizacji w badanym dyskursie okazały się cechy przypisywane bohaterom czytanek: mężczyźni byli dobrze zbudowani, ekspansywni, dynamiczni, agresywni, silni i zaborczy, z kolei kobiety – ładne, zgrabne, słabe, pracowite oraz skromne. |