Badania poświęcone optymalizacji systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli przeprowadzono w ramach programu CPBP 08.17 (grupa tematyczna IV B). Brało w nich udział osiem zespołów badawczych, których zadaniem było przygotowanie kompleksowego i spójnego systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli. Pytania, na które miały odpowiedzieć zespoły badawcze, były następujące: jakie elementy badanego problemu spełniają pozytywną rolę i należy je maksymalizować; jakie elementy spełniają rolę negatywną i wymagają eliminacji; jakie są propozycje optymalnych rozwiązań w stosunku do stanu w danym obszarze badawczym; jakie są proponowane warunki realizacji optymalnych rozwiązań. Poniżej przedstawiono skrótowo orientacyjne odpowiedzi na pytania trzecie i czwarte. Zespół pierwszy (problemy orientacji zawodowej i doboru kandydatów na nauczycieli): Optymalizacja obejmowałaby dodatkowe przygotowanie nauczycieli do prowadzenia orientacji zawodowej, powołanie lub reaktywowanie społecznych rad ds. orientacji zawodowej na poziomie wojewódzkim i szkolnym, opracowanie nowego spójnego systemu doboru kandydatów na studia nauczycielskie w oparciu o trzystopniowy egzamin. Zespół drugi i trzeci (cele i treści oraz niektóre uwarunkowania procesu kształcenia nauczycieli w SN, ODN, WSP i na uniwersytetach): modelowanie organizacji kształcenia nauczycieli wymagało wielopoziomowości i zróżnicowania kształcenia, co w praktyce oznaczało przyjęcie następujących założeń organizacyjnych: zróżnicowania dróg kształcenia, elastyczności kształcenia, dobrowolności podejmowania studiów nauczycielskich przy zachowaniu kryteriów pozytywnej selekcji, przenikania się teorii i praktyki w kształceniu i dokształcaniu nauczycieli. Zespół czwarty (proces dokształcania i doskonalenia nauczycieli): propozycje optymalizacji obejmowały zwiększenie zakresu i poziomu studiów podyplomowych; koordynację działania instytucji zajmujących się dokształcaniem i doskonaleniem nauczycieli; stworzenie odpowiedniej motywacji i warunków dla dokształcania się/doskonalenia; umożliwienie kontaktów z ludźmi nauki, kultury, życia społecznego i gospodarczego oraz nauczycielami innowatorami; umożliwienie kontaktów z zagranicznymi placówkami oświatowo-wychowawczymi; uatrakcyjnienie metod i form dokształcania/doskonalenia nauczycieli. Zespół piąty (przydatność pedagogiczna nauczycieli): optymalizacja wiązałaby się z oparciem kształcenia na nauczaniu i wychowaniu z jednej strony oraz umiejętnym stosowaniu teorii w praktyce z drugiej. Oznaczało to w praktyce weryfikację planów studiów, programów i treści kształcenia; położenie nacisku na przygotowanie nauczycieli do roli wykładowców klasowych, opiekunów organizacji uczniowskich oraz do współpracy z rodzicami; prowadzenie od początku studiów praktyk pedagogicznych; organizacja praktyk studenckich w stałych, wzorowych szkołach ćwiczeń z odpowiednią kadrą i bazą. Zespół szósty (adaptacja nauczycieli w zawodzie): z punktu widzenia optymalizacji następujące elementy powinny odgrywać o wiele większą rolę w procesie adaptacji młodych nauczycieli: identyfikacja z zawodem; harmonijne kształtowanie instrumentalnych i kierunkowych cech osobowości; umiejętności pedagogiczne w zakresie kontaktów z uczniami, środowiskiem lokalnym i rodzicami; ustawiczny samorozwój, zwłaszcza samokształcenie. Zespół siódmy (opinie deklaratywne nauczycieli dotyczące metod nauczania): optymalne rozwiązania obejmowałyby gruntowne przygotowanie nauczycieli z zakresu dydaktyki ogólnej; wzrost poziomu zajęć z dydaktyki poprzez wykorzystanie nagrań z lekcji/uczestniczenie w hospitacjach/samodzielne prowadzenie lekcji przez studentów; włączenie do programu konferencji metodycznych; rozpropagowanie przez kuratoria konkursów na najlepsze lekcje; włączenie do stałej praktyki szkolnej koleżeńskich hospitacji; wzorcowe wyposażenie pracowni dydaktycznej.