Abstrakt: |
Badaniem nad wartościami uczniów szkół zawodowych objęto 620 osób z różnego typu szkół zawodowych: liceów zawodowych, techników zawodowych, studiów nauczycielskich, zasadniczych szkół zawodowych z ośmiu województw. Placówki te były uprofilowane na konkretny zawód: górnika, mechanika, ekonomisty, rolnika, pielęgniarki i nauczyciela. W badaniu wzięły udział dwie równe grupy: uczniów z klas pierwszych i kończących naukę. Wśród badanych większość stanowiły dziewczęta. Najwięcej respondentów pochodziło z miasteczek i osiedli. W badaniu posłużono się skalą wartości zawierającą dwie grupy: 12 wartości autotelicznych oraz 12 wartości instrumentalnych. Badanych poproszono o uporządkowanie wartości według dwunastostopniowej skali ocen w obu grupach. Na hierarchię wartości młodzieży ze szkół zawodowych miała wpływ płeć uczniów. System wartości dziewcząt układał się na ogół następująco (od najważniejszych): wartości ogólnoludzkie (humanistyczne), wartości społeczne (kolektywistyczne), wartości edukacyjne (samodoskonalenie się), wartości ideowe (realizowane przez aktywność społeczną), wartości typu twórczość. Hierarchia wartości według chłopców była następująca (od najważniejszego): wartości ogólnoludzkie, wartości ideowe, wartości edukacyjne, wartości społeczne, wartości twórcze. Wśród uczniów z zasadniczych szkół zawodowych i techników zawodowych niską pozycję zajmowały: wykształcenie, indywidualizm, rozwój własny. Wynika to najprawdopodobniej z niezaspokojenia ich potrzeb edukacyjnych. Niskie zaspokojenie tych potrzeb może wpływać na obniżenie ich pozycji w hierarchii wartości, a niekoniecznie na wzrost ich znaczenia. Wśród tej grupy badanych pracy zawodowej są podporządkowane: aktywność społeczna oraz cele edukacyjne. Na ogół na zróżnicowanie systemów wartości nie miały wpływu: wiek oraz kategoria zawodowa. Mniejsze znaczenie przykładali wartościom intelektualnym uczniowie z większych miast. Ci badani mieli także mniejszą tendencję do osiągania celów przez działanie. Badania pozwoliły stwierdzić, że wysoka pozycja wartości ogólnoludzkich miała raczej charakter życzeniowy dla uczniów zawodowych szkół średnich – kosztem wartości, które wymagały od młodzieży mobilizacji do działania. Szkoły zatem powinny odgrywać dużo większą rolę w zachęcaniu uczniów do aktywności społeczno-politycznej, a jednocześnie – przeciwdziałać bierności, postawom konsumpcyjnym na rzecz postaw obywatelskich i proedukacyjnych. |