Abstrakt: |
Cele badania były następujące: odpowiedź na pytanie, czy praca naukowa może być uznana za formę kształcenia ustawicznego, opis rozwoju i doskonalenia pracowników naukowych w aspekcie przebiegu ich karier zawodowych, sformułowanie hipotez i wniosków dotyczących zależności pomiędzy przebiegiem kariery zawodowej a kształceniem ustawicznym naukowca. Zgodnie z planem badanie ankietowe miało być przeprowadzone na warstwowej próbie reprezentacyjnej polskich pracowników naukowych (N = 1200). Z powodów finansowych zrealizowano połowę badania, przez co ankiety wypełniły 592 osoby, a wyniki badania trzeba uznać za efekt pogłębionego sondażu. Badani reprezentowali wszystkie dziedziny nauki. W wyniku badania sformułowano następujące wnioski: praca naukowa może zostać uznana za formę szeroko rozumianego kształcenia ustawicznego, bowiem należy do profesji, które nie istnieją bez ciągłego rozwoju jej wykonawców; kształcenie ustawiczne pracownika naukowego zmienia natężenie i formę w miarę postępu kariery zawodowej – w miarę przesuwania się w karierze zawodowej maleje znaczenie samokształcenia (w szczególności w formach zorganizowanych), choć nie dochodzi do jego zaniku. Nie sposób wyodrębnić ponadto faz kariery: przygotowawczej i właściwej; związki między rozwojem i doskonaleniem pracowników a uprawianą dyscypliną i rodzajem pracy (naukowo-dydaktyczna czy naukowo-badawcza) są znikome, natomiast można je zauważyć w przypadku płci i subiektywnego poczucia samodzielności naukowej. Kobiety niżej cenią swoje umiejętności, częściej uczestniczą w zorganizowanych formach doskonalenia, a zakres ich samokształcenia jest szerszy (wykracza poza daną dyscyplinę). Pracownicy o dużym poczuciu samodzielności naukowej bardziej identyfikują się z zawodem i miejscem pracy, wyżej cenią swoje umiejętności i znacząco rzadziej biorą udział w zorganizowanych formach doskonalenia. Zwrócono również uwagę na następujące problemy, istotne dla zagadnień dotyczących pracy naukowej: praca naukowa nie jest traktowana profesjonalnie, przez co do tego zawodu nie przygotowują żadne studia ani szkolenia, choć była prowadzona pedagogizacja nauczycieli akademickich. Praca naukowa jest pracą twórczą, lecz pracownik naukowy nie ma statusu twórcy, jak architekt czy literat. Karierze naukowej towarzyszy bardzo żmudna i powolna procedura. Ma miejsce unifikacja nauki i pracowników bez względu na rodzaj uprawianej dyscypliny; przypisuje się nauce zbyt szeroki zakres zadań. Istniejący (w czasie przeprowadzenia badania) podział nauk nie odpowiada rzeczywistości. Za interesujący problem uznano określenie sytuacji nauki i naukowców w państwie uwolnionym od ideologii – wymaga to rozwiązania problemu strategii postępowania w zakresie efektywnego formowania talentów naukowych. |