Abstrakt: |
Badanie przeprowadzono w ramach CPBP 4.4.5; jego celem była weryfikacja koncepcji zadaniowo-czynnościowego kształcenia nauczycieli. Badaczka wykorzystała założenia psychologii transgresyjnej, której główne cechy to: akceptowanie interakcyjnego modelu wzajemnych relacji osobowość – środowisko - działanie człowieka i podkreślenie zróżnicowanej siły wzajemnych oddziaływań w zależności od ich rodzaju; modyfikacja tradycyjnej wizji osobowości w zakresie woli jako jednego z czterech układów pełniących funkcje kierownicze (częściowa odpowiedzialność za własne czyny); uprzywilejowanie procesów antycypacyjnych wśród innych procesów umysłowych (prospektywny charakter psychologii transgresyjnej); wyróżnienie, typologizacja i hierarchizacja działań celowych (twórcze i destruktywne, ekspansywne i asymilacyjne itp.); ukazanie złożoności ludzkich działań celowych (dwa mechanizmy motywacyjne: homeostatyczny i heterostatyczny); przezwyciężenie jednostkowości psychologii poznawczej poprzez uwzględnienie całości triady poznanie – uczucia – wola; wyróżnienie czynności wartościujących. W procesie nauczania istnieje bogactwo działań transgresyjnych zarówno studenta, jak i nauczyciela, co jest konsekwencją złożonych i prospektywnych celów kształcenia i działania zawodowego. Autorka wyróżniła następujące składniki celów kształcenia nauczycieli: osobowościowe (zdolności, charakter, motywacje) oraz rzeczowe (kompetencje merytoryczne i praktyczne). Pierwsze z nich były w ocenie autorki ważniejsze, co stanowiło odwrócenie tradycyjnej hierarchii. Realizacja tych celów wymaga specyficznych, traktowanych w sposób procesualny programów działania – heurystycznych, wielowariantowych, interakcyjnych i dalekosiężnych. Studenci kształcą się z zachowaniem względnej autonomii, czego dowodem są tak radykalne rozwiązania w dziedzinie samostanowienia celów i programów osobistych, jak indywidualny tok studiów. Jednocześnie perspektywiczne myślenie studentów racjonalizowane jest przez możliwości uczelni bądź uwarunkowania pozaedukacyjne. Przyszli nauczyciele funkcjonować będą w swoim zawodzie według tej samej zasady. Szczegółowe analizy różnych wariantów autonomii zawodowej nauczycieli ujawniły jednak, że zasada względnej autonomii jest optymalna. W kontekście wieloaspektowych i odroczonych w czasie efektów kształcenia dużego znaczenia nabierają procesy ewaluatywne (zarówno bycie ocenianym w trakcie studiów/pracy, jak i subiektywne wartościowanie swoich działań przez studenta/nauczyciela). Kształcenie się i praca zawodowa nauczyciela bywają traktowane jako wartość sama w sobie, co sprawia, że wartości symboliczne stanowią najważniejszy bodziec aktywizujący. |