Abstrakt: |
Przedmiotem badania było porównanie dzieci upośledzonych umysłowo i ich rówieśników w zakresie ujawnianego poziomu empatii oraz wrażliwości moralnej. W badaniu wykorzystano: metodę testu socjometrycznego własnej konstrukcji (składał się z sześciu pytań, z czego trzy dotyczyły wysokiej empatii, trzy zaś niskiej; liczba wyborów dla pytań z danej grupy podzielona przez liczbę wybierających stanowiła wskaźnik odpowiednio wysokiej lub niskiej empatii); skalę Poczucia powinności moralnej w opracowaniu R. Różańskiej oraz analizę dokumentacji jako podstawę do doboru próby według płci, wieku, poziomu rozwoju umysłowego i zbliżonej sytuacji rodzinnej. Badaniem objęto 60 chłopców (30 lekko upośledzonych umysłowo i 30 pełnosprawnych intelektualnie) oraz 60 dziewcząt (30 lekko upośledzonych umysłowo i 30 pełnosprawnych intelektualnie). Wiek badanych mieścił się w przedziale 13-15 lat. Wszyscy cechowali się podobnym pochodzeniem społecznym, przy czym większość pochodziła z rodzin robotniczych (75%), reszta zaś z chłopskich (20%) i inteligenckich (5%). W analizie statystycznej wykorzystano współczynnik siły związku rp. Wyniki badań ujawniły, że między dziećmi upośledzonymi umysłowo i dziećmi o prawidłowym rozwoju intelektualnym nie było istotnych statystycznie różnic w zakresie ujawnianych zachowań empatycznych, choć dzieci o prawidłowym rozwoju prezentowały nieco częściej zachowania empatyczne, szczególnie dziewcząta. W zakresie identyfikacji z normami moralnymi wystąpiły istotne statystycznie (na poziomie p<0,001) różnice, ale tylko w przypadku dziewcząt oraz norm: sprawiedliwość, humanizm, braterstwo, skromność, morale, opiekuńczość, odwaga. Wspomniane różnice między dziewczętami pełnosprawnymi i niepełnosprawnymi umysłowo nie zaistniały jednak w przypadku norm: życzliwość powszechna, pomoc wzajemna, solidarność, tolerancja, prawdomówność, miłość bliźniego. Dzieci upośledzone umysłowo okazały się zatem równie zdolne do ujawniania zachowań empatycznych i podejmowania czynności prospołecznych w oparciu o normy moralne. Zaobserwowano zależność między stopniem ujawnianej empatii a poziomem identyfikacji z normami moralnymi – niezależnie od stopnia pełnosprawności intelektualnej dzieci oraz ich płci, dzieci ujawniające wysoki poziom empatii częściej identyfikowały się w wysokim stopniu z normami moralnymi. W grupie upośledzonych umysłowo zależność ta zaistniała szczególnie silnie w przypadku norm: miłość bliźniego, życzliwość powszechna, opiekuńczość, odwaga, braterstwo i solidarność. Z kolei w grupie dzieci pełnosprawnych umysłowo zależność ta zaistniała szczególnie silnie w przypadku norm: miłość bliźniego, życzliwość powszechna, braterstwo, skromność, tolerancja, opiekuńczość i odwaga. |