Przedmiotem badania była miara zbieżności poziomu inteligencji ucznia oraz jego wyników w nauce, czyli stopień, w jakim nabywanie wiedzy koresponduje z rozwojem struktur poznawczych ucznia. Badanie przeprowadzono w dwóch etapach – w pierwszym dokonano selekcji oddziałów klasowych, w drugim zaś poddano je obserwacji. Pierwszy etap objął osiem oddziałów klas pierwszych w czterech warszawskich szkołach podstawowych. Z każdego oddziału wybrano osiem dziewczynek i ośmiu chłopców; czworo dzieci każdej płci pochodziło z rodzin o wysokim statusie socjoekonomicznym i czworo z rodzin o niskim statusie. Każde dziecko wykonało cztery standardowe zadania piagetowskie, szacujące pojmowanie równoliczności i inkluzji zbiorów oraz konserwacji liczebności i masy. Pod uwagę wzięto oceny cząstkowe, otrzymane przez uczniów z języka polskiego i matematyki w semestrze zimowym. Średnia arytmetyczna standaryzowanych w każdym oddziale stopni stanowiła wskaźnik pozycji szkolnej ucznia, liczba punktów otrzymanych w testach piagetowskich złożyła się na wskaźnik operacyjności. Korelację między operacyjnością i pozycją szkolną oszacowano za pomocą tau Kendalla. Układ współczynników korelacji różnił się w poszczególnych oddziałach – w 1-3 zaobserwowano wysokie i względnie wyrównane związki między zmiennymi; w oddziałach 4-6 inteligencja silniej wiązała się ze stopniami chłopców niż dziewczynek; w oddziale siódmym nastąpiła odwrotna zależność; w ósmym nie zanotowano żadnych związków między zmiennymi. Do drugiego etapu wybrano oddział czwarty (wyższa korelacja u chłopców), oddział siódmy (wyższa korelacja u dziewczynek) i oddział ósmy (brak korelacji). W oddziale czwartym średnia ocen dziewczynek nie różniła się od średniej chłopców, w pozostałych zaś dostawały one nieznacznie lepsze stopnie. Etap ten polegał na swobodnej obserwacji zajęć lekcyjnych – po pięć z języka polskiego i matematyki. Obserwator (nieznający celu badań i klasyfikacji badanych oddziałów) rejestrował wszystkie sytuacje zadaniowe, stwarzane przez nauczycielkę, w szczególności zaś treść pytania/zadania, płeć wykonawców oraz przebieg wykonania łącznie z interwencjami, informacjami zwrotnymi i komentarzami nauczycielki. W wyniku badania nie udało się znaleźć dowodów na powstawanie zbieżności inteligencji i wyników na gruncie zadaniowych interakcji z nauczycielką. Zbieżność tę udało się jednak powiązać z klimatem kontaktów nauczycielki z uczniami – dodatnią korelację inteligencji i dobrych stopni zaobserwowano jedynie w tych grupach uczniów, które były emocjonalnie dezaprobowane przez nauczycielkę. W oddziale, w którym korelacja była większa dla chłopców, nauczycielka prezentowała w stosunku do nich uogólnioną, negatywną postawę, sami chłopcy zaś częściej stawiali nauczycielce opór. Na odwrót działo się w oddziale, gdzie korelacja była większa dla dziewcząt. W oddziale, gdzie nie zaobserwowano żadnej korelacji, nauczycielka odnosiła się do dzieci jednakowo niezależnie od ich płci, potrafiła unikać konfliktów oraz utrzymywała wysoką gotowość do pracy przy minimalnym obciążeniu stresem. W związku z tym, że nauczycielki oddziałów badanych w pierwszym etapie częściej prezentowały negatywną postawę wobec chłopców, częściej też pojawiała się w przypadku chłopców korelacja między inteligencją a stopniami. Interpretacja wyników badań, zgodnie z którą dzieci znajdujące się w konflikcie z nauczycielem zmuszone są korzystać wyłącznie ze swoich zdolności (stąd większa korelacja inteligencji z wynikami), uznana została przez autora za jednostronną (inteligencja wpływa na adaptację do wymagań instytucji społecznej, ale nie na odwrót). Zgodnie z badaniami R. Rosenthala tempo zmian rozwojowych u uczniów zależy od oczekiwań stawianych przez nauczyciela, te zaś mogą wynikać ze sposobu kategoryzacji uczniów. Jeśli konflikt z uczniami uwydatnia w świadomości nauczyciela kryterium zdolności (na niekorzyść innych kryteriów, np. motywacji), to wyniki badania okazałyby się bardziej zrozumiałe. Dane sugerują również, że uczniowie czynią postępy tak na polu rozwoju struktur poznawczych, jak i adaptacji do wymagań instytucji społecznej, ponieważ zachowują gotowość do przeciwstawiania się szkole.