Badanie miało na celu: określenie rozbieżności między zakładanymi funkcjami liceów ogólnokształcących a ich rzeczywistymi osiągnięciami; zidentyfikowanie dysfunkcjonalności tych szkół; określenie warunków zapewniających podniesienie pedagogicznej i społecznej efektywności liceów; określenie rozwiązań strukturalnych, umożliwiających optymalizację kształcenia licealnego. Badanie składało się z pięciu etapów: 1) rok szkolny 1984/1985 – badania nad jakością kształcenia młodzieży licealnej; w etapie uczestniczyło 1035 maturzystów z 27 szkół średnich, w tym dziewięciu liceów ogólnokształcących, wykorzystano analizę pisemnych prac egzaminacyjnych z języka polskiego i matematyki uczniów zdających maturę w maju 1984 roku oraz analizę porównawczą wyników tych prac z ogólnopolskimi badaniami testowymi osiągnięć szkolnych uczniów (1981-1985) przez zespół B. Niemerki i inne zespoły badawcze. Badania ukazały niski poziom osiągnięć szkolnych maturzystów z obu badanych przedmiotów; 2) rok szkolny 1986/1987 – badania nad składem społecznym młodzieży w klasach maturalnych; w tym etapie uczestniczyły 1893 szkoły (47,3% ogółu szkół średnich), w tym 737 liceów ogólnokształcących (83% ogółu szkół tego typu). W badaniach wykorzystano ankietę pocztową dla dyrektorów, skierowaną do szkół średnich. Badania wykazały, że znakomita większość uczniów liceów ogólnokształcących to szkoły miejskie (76,4%), najczęściej z byłych miast powiatowych, z miast wojewódzkich i miast powyżej 25 tys. mieszkańców. Najwięcej uczniów pochodziło z rodzin inteligenckich, następnie z robotniczych i najmniej z rodzin chłopskich. Wskaźniki odpadu szkolnego pozwoliły zauważyć, że najsilniejsze procesy selekcyjne dotyczyły młodzieży chłopskiej i robotniczej. Analogiczna selekcja i autoselekcja zachodziła w zakresie przystępowania do matury i wyboru studiów wyższych; 3) listopad 1987 – marzec 1988 – realizacja założonych funkcji szkoły w ocenie dyrektorów szkół; w tym etapie wzięli udział dyrektorzy 167 liceów, otrzymano 19 odpowiedzi. W badaniu wykorzystano ankietę pocztową dla dyrektorów szkół, analizę dostępnych wyników egzaminów wstępnych na uczelnie oraz analizę wyników badań nad obciążeniem młodzieży nauką szkolną. Badania wykazały, że szkoły ponadpodstawowe nie realizowały nałożonych na nie funkcji – pomimo dominacji funkcji dydaktycznej nad wychowawczą i opiekuńczą wyniki kształcenia uczniów nie były zadowalające. Jedynie około 7% uczniów badanych szkół otrzymywało wyłącznie oceny dobre i bardzo dobre. Zgodnie z wypowiedziami dyrektorów szkoły nastawione były przede wszystkim na osiąganie wskaźników ważnych z punktu widzenia administracji oświatowej; 4) marzec – kwiecień 1989 – efektywność liceów ogólnokształcących w ocenie maturzystów i ich rodziców' w tym etapie uczestniczyło około 2200 maturzystów z 39 liceów ogólnokształcących oraz ich rodziców (około 810 osób). W badaniu tym wykorzystano ankietę audytoryjną dla maturzystów oraz ankietę pocztową dla rodziców. Analiza pytań dotyczących samooceny wykazała, że najwyżej ocenili siebie absolwenci liceów zawodowych, najtrafniej – liceów ogólnokształcących, najniżej – absolwenci techników zawodowych. Samoocena maturzystów warunkowana była bardziej przez typ środowiska niż szkoły. Odwrotnie sytuacja rysowała się w przypadku osiągnięć szkolnych, które silniej warunkowane były przez typ szkoły. Jakość wiedzy maturzystów testowana w ramach tego badania i innych okazała się słaba, a w zakresie przedmiotów kierunkowych bardzo niska. Maturzyści raczej negatywnie ocenili stopień realizacji podstawowych funkcji przez ich szkoły – najwyższe oceny uzyskały funkcje przygotowania do studiów wyższych (45% ocen pozytywnych), szczególnie wśród absolwentów liceów ogólnokształcących (47,6%), i przygotowanie do uczestnictwa w kulturze (40,5%). Najniższe oceny podali absolwenci liceów zawodowych, maturzyści z pozostałych typów szkół ocenili je bardziej pozytywnie. Na pytanie: Co dała (lub w co wyposażyła) Was szkoła na przyszłość? – najczęściej padały odpowiedzi: solidna wiedza w zakresie poszczególnych przedmiotów nauczania, ukształtowanie się negatywnych postaw społecznych i nic lub niewiele. Większość absolwentów powtórzyłaby jednak wybór szkoły (53,7%). Pytania dotyczące odczuć młodzieży wobec szkoły ujawniły, że dla 79% szkoła jest źródłem zmęczenia (dla 17% było to zmęczenie stałe); dla 60,3% jest źródłem lęku (dla 12,3% stałego); znaczny odsetek kojarzy szkołę z poczuciem niesprawiedliwej oceny, brakiem satysfakcji z postępów, niedostatkiem sukcesów osobistych, poczuciem zniechęcenia, a nawet nienawiści; tylko co piąty absolwent kojarzył szkołę z satysfakcją i zadowoleniem i/lub tęsknotą i przyjemnością. Powody takiego stanu upatrywane były w: braku ciekawych, angażujących intelektualnie lekcji; dominacji podających metod nauczania; przerzucaniu niedostatków organizacyjnych w pracy nauczycieli na pracę domową uczniów (75% wskazań); braku warunków do rozwoju własnych zainteresowań; niewłaściwym stosunku nauczycieli do uczniów; braku wsparcia dla szkoły ze strony organizacji młodzieżowych, które nie przyciągają młodzieży (65% wskazań); 5) marzec – maj 1990 – analiza założeń programowo-organizacyjnych oraz wstępna ocena funkcjonowania społecznych liceów ogólnokształcących; w tym etapie wzięło udział 12 szkół społecznych pracujących w roku szkolnym 1989/90. Wykorzystano ankietę pocztową, odpowiedziało tylko pięć placówek. W badaniach starano się ukazać odmienność liceów społecznych, która zasadzała się na: a) odwoływaniu się do koncepcji dydaktyczno-wychowawczej tzw. szkół steinerowskich, b) zbliżeniu modelu programowo-organizacyjnego do gimnazjów i liceów humanistycznych, istniejących w II RP (poszerzony program nauki języków obcych, wprowadzanie przedmiotów integrujących wiedzę uczniów z różnych dziedzin, liczne wycieczki, stwarzanie warunków do ekspresji i pracy twórczej uczniów), c) zmniejszonym tygodniowym wymiarze godzin obowiązkowych, d) dążeniu do tworzenia programów autorskich, e) nacisku na kształtowanie atmosfery szacunku i zaufania między uczniami, nauczycielami i rodzicami, f) małych liczebnie klasach (10-15 uczniów). Wyniki ukazały kryzys liceum ogólnokształcącego, przede wszystkim w zakresie funkcji społecznych. Zmiany dokonywane wyłącznie wewnątrz szkoły nie mogły uzdrowić sytuacji. Konieczne było odejście od dotychczasowego kanonu kształcenia ogólnego oraz adaptacyjnego paradygmatu edukacji w stronę edukacji podmiotowej i szkoły shumanizowanej, rozwijającej i rozwijającej się. To z kolei wymagało zmiany postaw społecznych i aktywizacji środowisk lokalnych. Przykładem dążenia do tego typu zmian były szkoły społeczne.