Abstrakt: |
Przedmiotem badania była kompetencja komunikacyjna dzieci przedszkolnych, rozumiana jako umiejętność umożliwiająca dziecku wykorzystanie posiadanych środków językowych i niewerbalnych do nawiązania i utrzymania rozmów z rówieśnikami, współtworzenia ich treści oraz ich zakończenia. W badaniu wykorzystano procedurę eksperymentalną w układzie trójczynnikowej analizy wariancji. Schemat eksperymentu uwzględniał następujące czynniki: poznawczy układ odniesienia w sytuacji komunikacyjnej (przedmiotowo-interpersonalny), SSE rodziny (status społeczno-ekonomiczny) oraz wiek dzieci (od czterech do sześciu lat). Za niskie SSE uznawano sytuację, w której oboje rodziców miało wykształcenie zasadnicze zawodowe lub niższe, miesięczny dochód członka rodziny nie przekraczał minimum socjalnego, rodzina nie posiadała dóbr luksusowych trwałego użytku lub miała tylko jedno. Za wysokie SSE uznano sytuację, w której oboje rodziców posiadało pełne wyższe wykształcenie, dochód na członka rodziny wyraźnie przewyższał minimum socjalne, rodzina miała od trzech dóbr luksusowych trwałego użytku. Wykorzystano następujące sytuacje eksperymentalne: 1) skonstruowaną tak, aby dzieci koncentrowały się na działaniach praktycznych własnych i partnera; 2) skonstruowaną tak, by dzieci kierowały uwagę bezpośrednio na partnera interakcji. Badanie objęło próbę (N = 96) wylosowaną zgodnie ze schematem dwustopniowym grupowo-indywidualnym z grupy 1897 dzieci cztero- i sześcioletnich, pochodzących z 14 przedszkoli poznańskich. Do każdej sytuacji eksperymentalnej przydzielono po połowie badanych (po 48 dzieci). W każdej z dwóch grup znalazła się połowa dzieci z niskim SSE i z wysokim SSE (po 24 dzieci). Dzieci rozdzielono równo według wieku (po 12 dzieci w wieku czterech i sześciu lat). Analiza wyników badań ujawniła następujące zależności: 1) Poziom kompetencji komunikacyjnej dzieci przedszkolnych warunkowany był przez poznawczy układ odniesienia, jaki narzucała sytuacja – w sytuacji o przedmiotowym układzie odniesienia nawiązanie dialogu częściej kończyło się niepowodzeniem, rozmowy częściej były przerywane, więcej też było zakłóceń i nieporozumień; sytuacje o interpersonalnym układzie odniesienia rozszerzały z kolei możliwości komunikacyjne dzieci. 2) Dzieci z rodzin o wyskoki SSE ujawniały w rozmowach z rówieśnikami wyższy poziom kompetencji komunikacyjnej niż dzieci z rodzin o niskim SSE. Wypowiedzi tych ostatnich w mniejszym stopniu przyczyniały się do rozwijania tematów rozmowy, zawierały więcej zakłóceń i zniekształceń, dzieci te ponadto częściej naruszały regułę wymiany. Czteroletnie dzieci z wyższym SSE potrafiły za to stosować rozbudowane strategie ułatwiające partnerowi uczestnictwo. 3) Między czwartym i szóstym rokiem życia następowały istotne zmiany rozwojowe w kompetencji komunikacyjnej dzieci. |