Abstrakt: |
Celem badania były poznawcza charakterystyka zachowań młodzieży związanych ze zdrowiem (np. palenie tytoniu, picie alkoholu, wczesna i przypadkowa aktywność seksualna, złe odżywianie się) oraz identyfikacja socjopsychologicznych korelatów, uwarunkowań i mechanizmów regulacyjnych tych zachowań. Badaniem objęto 1300 uczniów szkół ponadpodstawowych (liceum ogólnokształcącego i technikum zawodowego) w wieku 15-19 lat, z dwóch środowisk – dużej aglomeracji (Warszawa) i małego miasta. W badaniu wykorzystano kwestionariusz Ty i zdrowie (Frączek, Stępień, 1991) będący przystosowaną do polskich warunków wersją Health Behaviour Questionnaire (Jessor, Donovan, Costa, 1989). Wyniki badania ukazały m.in. korelację między zmiennymi społeczno-demograficznymi a zachowaniami związanymi ze zdrowiem, współwystępowanie (pozytywną korelację) poszczególnych typów zachowań oraz zwiększenie prawdopodobieństwa szkodliwych zachowań przez wczesną inicjację. W przypadku palenia papierosów: chłopcy palili więcej niż dziewczęta (do pewnego wieku, potem następuje wyrównanie proporcji); badani ze szkół technicznych palili więcej niż uczniowie liceów ogólnokształcących; starsi badani palili więcej niż ich młodsi koledzy. W przypadku inicjacji picia alkoholu: wśród siedemnastolatków 17% badanych nie miało doświadczeń inicjacyjnych; wśród siedemnastoletnich dziewcząt późną inicjację (w wieku 17 lat) miało 27% badanych, wczesną (przed 15. rokiem życia) – 14%; wśród siedemnastoletnich chłopców 22% przeżyło inicjację po 16. roku życia, a 27% przed 14. rokiem życia. W przypadku korelacji między wczesną inicjacją a funkcjonowaniem interpersonalnym: poziom nieposłuszeństwa wobec dorosłych był wyższy u badanych, u których inicjacja nastąpiła wcześniej, niż u badanych później zaczynających picie; im większe było wsparcie ze strony rodziny w percepcji badanych, tym mniejsza była u nich tendencja do zachowań negatywnych; korelacja między surowością rodziny a negatywnymi zachowaniami była krzywoliniowa – wysoki i niski poziom surowości współwystępował z wyższymi wskaźnikami używania środków uzależniających. W przypadku zachowań seksualnych: zgodnie z deklaracjami badanych chłopcy zaczynali współżyć wcześniej niż dziewczęta; wśród starszych badanych było więcej tych, którzy przeżyli już swoją inicjację; nie wykazano różnicującego wpływu uwarunkowań środowiskowych (miejsce zamieszkania, rodzaj szkoły) na inicjację seksualną. Wykazano ponadto korelację między dużym wsparciem i surowością rodziny a niepodejmowaniem aktywności seksualnej przez badanych. |