Celem badania było uzyskanie odpowiedzi na pytania dotyczące stanu świadomości społecznej i pedagogicznej nauczycieli (wychowawców) i wynikającej z nich odpowiedzialności: czy i jak nauczyciele postrzegają kryzys w Polsce; czy formułują pytania dotyczące niezbędnych w obliczu kryzysu przemian i czy dostrzegają w tych przemianach miejsce dla siebie; jakie są to pytania i jakich odpowiedzi na nie udzielają; czy pytaniami i odpowiedziami tymi wykraczają poza role wyznaczone im przez kończącą się formację społeczno-polityczną, czy też raczej skoncentrowani są na utrwalaniu status quo. Badaniem objęto 131 studentów pięciu zaocznych kierunków na Uniwersytecie Gdańskim, na specjalizacji nauczycielskiej i pedagogiczniej. Badanych poproszono o pisemną wypowiedź na temat: Jaka jest – twoim zdaniem – rola nauczyciela (wychowawcy) we współczesnej sytuacji Polski? Na temat kryzysu wypowiedziało się siedem osób, pozostałe pominęły tę problematykę. Analiza 124 wypowiedzi ujawniła rozdział rzeczywistości edukacyjnej od społeczno-politycznej i ekonomicznej. Wypowiedzi osób, które zwróciły uwagę na zjawisko kryzysu, wskazywały, że w ich rozumieniu ma ono charakter totalny, subiektywny, postrzegane jest w kategoriach anomii, przede wszystkim w sferze etyczno-moralnej. Ośmiu respondentów postawiło pytanie o miejsce nauczyciela w anomijnym społeczeństwie, a stawiane pytania sprowadzały się do dwóch zasadniczych: Jaki ma być nauczyciel (wychowawca)? i Co ma robić? Odpowiedzi na pytanie o rolę nauczyciela udzielili wszyscy badani, można je podzielić na trzy zasadnicze grupy: zadania nauczyciela wpisane w jego rolę; cechy konieczne dla poprawnego i efektywnego działania; metody i środki wychowania mające gwarantować efektywność. Badani dokonali tradycyjnego podziału na rolę wychowawczą (74 osoby) i dydaktyczną (36); z 21 wypowiedzi wynikało, że cele oraz zadania wychowania i nauczania należy traktować integralnie. Respondenci podchodzili bezkrytycznie do prezentowanej wiedzy pedagogicznej, postrzegali nauczyciela jako instrument realizacji odgórnie narzuconych programów. Zdaniem 53 osób nauczyciel powinien być przede wszystkim autorytetem, siedem osób zauważyło konieczność bycia badaczem, twórcą w poszukiwaniu rozwiązań problemów edukacyjnych, dziewięć osób uznało, że nauczycielem nie może być osoba z przypadku, 28 osób podkreśliło potrzebę posiadania przez niego gruntownych kwalifikacji zawodowych. Do kwalifikacji zaliczano głównie świadomość celów i zadań wychowania, bogaty aparat dydaktyczny, świadomość społecznych wymogów dotyczących zawodu, duże zdolności adaptacyjne, a także kulturę osobistą, wysokie morale itp. 14 osób wskazało na odpowiedzialność nauczyciela za podejmowane działania, 11 – świadomość możliwych skutków działania, dwie osoby – autonomiczność wyboru i decyzji dotyczących realizowanych zadań. Trzy osoby zwróciły uwagę na konieczność podejmowania przez nauczyciela problemów interpretacyjnych, pozostali skupili się na problemach realizacyjnych, np. wywiązywaniu się z zadań stawianych przez władze oświatowe (12 osób). Przyszli nauczyciele skoncentrowali się na przyjmowaniu gotowych dyrektyw i szczegółowych wskazówek metodycznych, dotyczących działania w zaplanowanych sytuacjach edukacyjnych niż samodzielnego definiowania i redefiniowania tych sytuacji, stawiania problemów i poszukiwania unikalnych rozwiązań.