Badanie uwarunkowań wyników sprawdzianu przeprowadzono w dziesięciu gminach położonych na terenie dwóch powiatów: PI i PII. Uczniowie z powiatu PI uzyskiwali średnie i wyższe niż średnie wyniki na sprawdzianie, a uczniowie z PII – wyniki niskie. Pozostałe zmienne w badanych gminach były zbliżone: większość uczniów dojeżdżała do szkoły, większość matek i ojców z wykształceniem zasadniczym zawodowym i in. Wykorzystano metodę ankiety, którą wypełniło 1205 szóstoklasistów, 61 wychowawców i 43 dyrektorów szkół podstawowych. Większość pytań posiadała skalę Likerta. Pytania badawcze: Jak organizacja pracy szkoły wpływa na wyniki sprawdzianu? Jak organizacja i przebieg procesu kształcenia wpływają na wyniki sprawdzianu? Jak cechy indywidualne i środowisko życia ucznia wpływają na osiągnięcia edukacyjne, a w szczególności na wyniki sprawdzianu? Na średnie wyniki sprawdzianu szóstoklasistów – jak pokazało badanie – mają wpływ głównie cechy indywidualne i środowisko życia uczniów (zwłaszcza środowisko rodzinne, motywacja uczniów do uczenia się). Uczniowie z powiatu PI częściej pisali, że sprawdzian był trudny, chociaż uzyskali wyższe wyniki, z kolei uczniowie z PII często nie umieli określić trudności sprawdzianu. Można zatem sądzić, że uczniowie z PI, ponieważ uważali, że sprawdzian był trudny, bardziej angażowali się podczas pisania, co przełożyło się na lepsze wyniki końcowe. 13,1% uczniów źle się czuło podczas sprawdzianu. Źle czuły się częściej dzieci, które niechętnie chodziły do szkoły. Na wyniki sprawdzianu może wpływać wysoki poziom dydaktyczny lekcji, a zwłaszcza: stosowanie form i metod pracy zwiększających zaciekawienie uczniów, dostosowanie języka i doboru treści do możliwości poznawczych uczniów, trafne ustalenie wymagań edukacyjnych i rzetelne ocenianie osiągnięć szkolnych.