Celem badań była diagnoza poziomu zdolności i osobowości dzieci i młodzieży ze szkół polonijnych na Zaolziu. Badaniami objęto uczniów (N = 350, w tym 167 chłopców i 161 dziewcząt) z klas czwartych i ósmych szkół podstawowych z polskim językiem nauczania w powiecie karwińskim (miejscowości: Olbrachcice, Orłowa-Lutynia, Cierlicko, Stonawa, Bogumin, Czeski Cieszyn, Sucha Górna, Hawierzów-Błędowice, Karwina-Frysztat, Karwina-Nowe Miasto, Lutynia Dolna). W szkołach niżej zorganizowanych (pięć placówek) oraz w niektórych szkołach wyżej zorganizowanych (dwie) klasy czwarte łączone są z klasami trzecimi, a nawet z klasami pierwszymi i drugimi. W badaniach posłużono się: skalą testów percepcyjnych Progressive Matrices (Matrix J.C. Ravena), którą przebadano 328 uczniów; Inwentarzem Osobowości H.J. Eysencka, którą przebadano 310 uczniów. Analiza wyników badań pozwoliła sformułować następujące ogólne wnioski: 1) poziom zdolności dzieci zaolziańskich był stosunkowo wysoki, przy czym uczniowie klas czwartych uzyskali statystycznie nieco gorsze wyniki od uczniów klas ósmych (średni wynik grupy młodszej wynosił 27,7 pkt na skali 0-36 pkt, a starszej 46,7 pkt na skali 0-60 pkt); 2) różnice między wynikami chłopców i dziewcząt nie były statystycznie istotne (w grupie uczniów młodszych lepsze wyniki uzyskiwały dziewczęta, w grupie uczniów wiejskich – chłopcy, w grupach starszych wyniki były bardzo wyrównane); 3) zaobserwowano rozpiętość średnich wyników od 25,8 pkt (Cierlisko) do 31,8 pkt (Olbrachcice) wśród uczniów klas czwartych i od 31,8 pkt (Sucha Górna) do 49,5 pkt (Hawierzów-Błędowice) wśród uczniów klas ósmych; 4) przeciętne wyniki uczniów ze średnich miast, małych miast i ze wsi różniły się nieznacznie (o prawie 1-2 pkt na korzyść średnich miast w porównaniu z małymi i o blisko 0-0,3 pkt na korzyść małych miast w porównaniu ze wsią); 5) w skali introwersji – ekstrawersji badani uzyskali przeciętny poziom ekstrawersji, przy czym wyniki dziewcząt nieco bliższe były introwersji, a chłopców ekstrawersji (różnica ta niwelowała się z wiekiem); 6) dzieci wiejskie okazały się w większym stopniu ekstrawertykami niż dzieci miejskie, co stanowi odwrotny rezultat w porównaniu z dotychczasowymi badaniami; 7) ogólny poziom neurotyczności badanych okazał się stosunkowo niski, przy czym najwyższy zanotowano w Olbrachcicach, gdzie uczniowie uzyskali też wysokie wyniki w teście zdolności; 8) największe zróżnicowanie w zakresie zrównoważenia emocjonalnego zanotowano w małych miastach, najmniejsze zaś w średnich, przy czym zróżnicowanie to było ogółem niewielkie; 9) wyniki w skali kłamstwa były w większości niskie lub na pograniczu niskich i przeciętnych.