Doniesienie zawiera kilka badań. Celem pierwszego z nich było poznanie reakcji dzieci upośledzonych umysłowo na wybrane sytuacje trudne. Badaniem objęto 31 uczniów upośledzonych w stopniu lekkim z klas IV-VI Szkoły Podstawowej nr 26 w Lublinie (16 chłopców, 15 dziewcząt). Przeprowadzono obserwację i eksperyment naturalny (sytuacje powiązane z pracą na lekcji: nagrywanie na taśmę magnetofonową recytacji wiersza przed całą klasą, przy tablicy, w obecności innych osób; rozwiązywanie na lekcji matematyki zadania o dużym stopniu trudności z ograniczeniem czasu do 15 minut; wykonywanie na lekcji pracy plastycznej bez podania pełnej instrukcji słownej i pokazowej). Stwierdzono, że podczas eksperymentu u prawie wszystkich dzieci wystąpiły różne reakcje; najczęściej były to reakcje ruchowe – 72 razy (ruchy rąk, nóg, całego ciała, ruchy mimowolne), następnie reakcje werbalne – 46 (ciche lub głośne mówienie do siebie), reakcje wegetatywne – 35 (blednięcie, czerwienienie, drżenie rąk); inne reakcje wystąpiły 40 razy (uśmiechanie się, grymasy twarzy). Celem drugiego badania była ocena sytuacji trudnych, występujących w szkole specjalnej, przez uczniów, nauczycieli i rodziców. Badaniem objęto 30 uczniów (po 15 dziewcząt i chłopców) z pierwszej klasy szkoły zawodowej Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Lublinie, 30 nauczycieli z tej szkoły (24 kobiet, sześciu mężczyzn; 22 osoby o stażu pracy ponad trzy lata, 27 o wyższym wykształceniu), rodziców uczniów (21 kobiet, dziewięciu mężczyzn; wykształcenie podstawowe lub zawodowe). Badani mieli poddać ocenie 20 wymienionych przykładów sytuacji trudnych. Sytuacje o największym stopniu zagrożenia wskazane przez uczniów były następujące: ocena pracy na szkolnym apelu, konflikty osobiste z osobami znaczącymi, brak poszanowania godności ucznia, zastraszanie uczniów na lekcji, wprowadzenie w nową sytuację bez uprzedzenia. Sytuacje o największym stopniu zagrożenia wskazane przez nauczycieli to: ośmieszanie ucznia przed innymi osobami, niesprawiedliwe ocenianie uczniów, izolowanie lub odrzucenie ucznia w grupie, całoroczny sprawdzian decydujący o ocenie końcowej z przedmiotu. Sytuacje o największym stopniu zagrożenia wskazane przez rodziców to: ośmieszanie ucznia przed innymi, ocena pracy przez specjalną komisję, brak poszanowania godności ucznia przez nauczycieli. Uczniowie i nauczyciele wskazali 11 wspólnych sytuacji: ocena pracy na szkolnym apelu, recytowanie wiersza, całoroczny sprawdzian z przedmiotu, izolowanie lub odrzucenie ucznia w grupie, zastraszanie uczniów na lekcji, wprowadzenie w nową sytuację bez uprzedzenia, ośmieszanie przed innymi, wykonywanie pracy w obecności obcych osób, wykonywanie pracy, której wyniki będą przedstawione rodzicom, ciągłe zmiany planu lekcji, nagła zmiana zadania. Celem trzeciego badania było poznanie związku między postawami wychowawczymi rodziców a odpornością psychiczną dzieci upośledzonych umysłowo na sytuacje trudne. Badaniem objęto 25 uczniów klas piątych ze szkoły podstawowej w Lublinie, upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i mających dobrze opanowaną umiejętność czytania (16 dziewcząt, dziewięciu chłopców), 46 rodziców (21 małżeństw oraz dwie samotne matki i dwóch samotnych ojców). Zastosowano kwestionariusz do badania postaw rodzicielskich M. Ziemskiej, eksperyment pedagogiczny (oparty na jednej z części testu Stroopa; zadanie wykonywane w obecności obcych osób stanowiących komisję oceniającą), obserwację. Wyróżniono dwie 10-osobowe grupy dzieci odpornych na trudności (do ośmiu błędów w teście) oraz nieodpornych (13-25 i więcej błędów); wyodrębniono dwie grupy postaw rodzicielskich – prawidłowe i nieprawidłowe. Stwierdzono, że u rodziców dzieci odpornych na trudności przeważały postawy pożądane wychowawczo, uzyskali oni niskie lub średnie wyniki w zakresie górowania i bezradności, wyższe w zakresie dystansu i koncentracji. U rodziców dzieci nieodpornych przeważały wysokie wyniki w zakresie górowania (zwłaszcza u ojców), dystansu, bezradności, koncentracji. Stwierdzono, że prawidłowe postawy rodzicielskie (szczególnie matek) sprzyjają kształtowaniu u dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim odporności psychicznej; nie sprzyjają odporności postawy nieprawidłowe (zwłaszcza nadmierny dystans lub nadmierna koncentracja emocjonalna).