Abstrakt: |
Badanie zrealizowano w ramach projektu systemowego Opracowanie i wdrożenie kompleksowego systemu pracy z uczniem zdolnym, realizowanego w ramach Priorytetu III: Wysoka jakość systemu oświaty, Poddziałania 3.3.3.: Modernizacja metod i treści kształcenia. Jednym z działań w projekcje było przeprowadzenie badania: Badanie istniejącego systemu wspierania ucznia zdolnego, czyli kompleksowa analiza rozwiązań systemowych w zakresie pracy z uczniem zdolnym, ze szczególnym uwzględnieniem dobrych praktyk stosowanych zarówno w Polsce, jak i za granicą. Celem badania było wyodrębnienie dobrych praktyk stosowanych w 30 szkołach posiadających sukcesy w pracy z uczniami zdolnymi. Szkoły te zostały wyodrębnione przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Badaniem objęto szkoły podstawowe (N = 10), gimnazjalne (N = 10) i ponadgimnazjalne (N = 10). Łącznie przeprowadzono 120 wywiadów pogłębionych z dyrektorami, nauczycielami, uczniami uzdolnionymi oraz absolwentami. W wyniku badania nie zidentyfikowano w szkołach uniwersalnego, obligatoryjnego systemu diagnozy uzdolnień. Stosowano różnorodne rozwiązania: niesformalizowaną diagnostykę miękką (obserwacja uczniów) w przypadku szkół podstawowych i gimnazjalnych; organizowanie naboru do szkół ponadgimnazjalnych poprzez organizację dla uczniów niższego etapu kształcenia różnych zajęć pozalekcyjnych (np. dni tematycznych); tworzenie zespołów szkół, których celem jest odpowiednie przygotowanie do nauki na wyższym poziomie. W badanych szkołach nie zidentyfikowano również jednolitego systemu wparcia rozwoju ucznia zdolnego. W większości szkół działania szkoły skierowane do takiego ucznia realizowane były dzięki zaangażowaniu dyrektorów, w tym poszukiwaniu dodatkowych źródeł finansowania, dbaniu o kontakty z instytucjami zewnętrznymi oraz tworzeniu odpowiedniej atmosfery pracy. W badanych szkołach sprawdzała się również optymalizacja liczebności klas, duże znaczenie miało wprowadzenie w regulaminie szkoły ulg dla olimpijczyków i uczestników konkursów i turniejów. Wśród najważniejszych form wsparcia merytorycznego ucznia zdolnego wskazywano na zewnętrzne formy motywowania (np. stypendia naukowe), metody pracy wykorzystujące samodzielną pracę ucznia oraz możliwość uczęszczania na zajęcia z wyższymi klasami. W rozwoju ucznia kluczową rolę pełnił również nauczyciel-opiekun, dla którego najważniejszymi czynnikami sukcesu okazały się umiejętności miękkie (pasja, zaangażowanie). Wśród największych ograniczeń w kształtowaniu uzdolnień wymieniono: brak stabilnego systemu motywacyjnego, brak zrozumienia dla zagadnienia kształcenia uczniów zdolnych wśród przedstawicieli organów prowadzących i nadmiar biurokracji. Do zasobów wspomagających proces kształcenia uczniów zdolnych należały z kolei zaangażowanie rodziców i zatrudnianie w szkołach nauczycieli będących najlepszymi specjalistami w swoich dziedzinach. |