Abstrakt: |
Przedmiotem badania były postawy młodzieży wobec demokracji. W badaniu uczestniczyło 1316 uczniów ze wszystkich typów szkół ponadpodstawowych. Na podstawie zgromadzonego materiału wykazano, że zdaniem 38% respondentów demokracja ma przewagę nad wszelkimi innymi formami rządów. 17% jednak uznało, że bywają takie sytuacje, w których rządy niedemokratyczne mogłyby być bardziej pożądane niż demokratyczne. W opinii 16% dla ludzi takich jak oni nie miało w gruncie rzeczy znaczenia, czy rząd jest demokratyczny, czy niedemokratyczny, 29% respondentów w ogóle nie miało na ten temat zdania. Wyniki badania ujawniły, że młodzież nie różni się zasadniczo w poglądach na demokrację od dorosłych (różnią się natomiast ich postawy wobec socjalizmu, wobec którego młodzież okazała się bardziej krytyczna). W kwestii demokratycznego albo niedemokratycznego rządu młodzież z wykształceniem ponadpodstawowym częściej nie miała wyrobionego zdania niż dorośli Polacy. Typ szkoły okazał się czynnikiem mało istotnym, jeśli chodzi o przyzwolenie na rządy autorytarne. Stwierdzono, że uczniowie nieco częściej niż uczennice zgadzali się ze stwierdzeniem, że niekiedy rządy niedemokratyczne są bardziej pożądane niż demokratyczne. Zaobserwowano, że uczniowie pochodzący ze wsi częściej niż ich rówieśnicy z miasta nie potrafili ustosunkować się do demokracji w porównaniu z innymi formami rządów. Respondenci ze wsi rzadziej niż ich rówieśnicy z miasta zgadzali się ze stwierdzeniem: demokracja ma przewagę nad wszelkimi innymi formami rządów (26%). Na postawy młodzieży wobec demokracji – jak wykazały wyniki badania – nie miały istotnego wpływu: wykształcenie ojca i miejsce zamieszkania respondenta. Licealiści prezentowali w większości nastawienie prodemokratyczne, natomiast młodzież ucząca się w zasadniczych szkołach zawodowych miała obojętny stosunek wobec formy rządów (alienacja polityczna). 40% respondentów było zadowolonych ze sposobu, w jaki funkcjonuje demokracja w Polsce, 36% z kolei wyraziło co do tego swoje niezadowolenie. 24% badanych nie miało zdania na ten temat. Okazało się, że rozkład procentowy zadowolenia i niezadowolenia tylko w nieznacznym stopniu różni się od postaw dorosłych, wśród których niezadowolonych z funkcjonowania demokracji w Polsce było 46%, a 14% nie miało wyrobionego zdania na ten temat. Stwierdzono, że najwięcej osób aprobujących demokrację w kraju pochodziło z rodzin kadry kierowniczej i inteligencji. Najmniej zadowolone z kolei były dzieci rolników. Stwierdzono istotną zależność między oceną sytuacji materialnej rodziny a stosunkiem do demokracji – im bardziej zadowoleni byli respondenci z warunków materialnych, tym większą skłonność przejawiali do pozytywnej oceny funkcjonowania systemu demokratycznego w kraju. Zaobserwowano, że bardziej krytyczni wobec systemu byli uczniowie identyfikujący się z poglądami lewicy. W opinii 46% respondentów sytuacja w kraju zmierzała w dobrym kierunku (26%: w złym, 28%: trudno powiedzieć). W opinii 36% badanych ustrój socjalistyczny przyniósł Polaków więcej strat niż korzyści. Tylko 11% uczniów było skłonnych zgodzić się ze stwierdzeniem, że socjalizm był bardziej korzystny (niż niekorzystny) dla ludzi. Zdaniem 19% przyniósł tyle samo strat, co korzyści. Okazało się, że największą dezaprobatę wobec socjalizmu deklarowała młodzież z zasadniczych szkół zawodowych. |