Abstrakt: |
Autorka artykułu czyni przedmiotem analizy znaczenie funkcji wykonawczych w procesach samoregulacyjnych jednostki. Zdolność do samoregulacji odgrywa ważną rolę w kształtowaniu się osobowości dziecka, jego fizycznej samodzielności i poczucia autonomii, gotowości szkolnej oraz poziomu jego przyszłych osiągnięć szkolnych, zawodowych i życiowych. Zdolności samoregulacyjne widać już u dwuletnich dzieci (Kochańska i in., 2001). W badaniach naukowych rozpatruje się problematykę samoregulacji z dwóch perspektyw: behawioralno-poznawczej i neuropoznawczej. W drugiej z nich samoregulację analizuje się w kategoriach funkcji wykonawczych, definiowanych jako: psychologiczne procesy zaangażowane w świadomą kontrolę myśli i działań lub jako procesy odpowiedzialne za ukierunkowane na cel zachowanie (Blair, Zelazo, Greenberg, 2005; Pennington, Ozonoff, 2006; Putko, 2008). Funkcje wykonawcze leżą u podstaw takich zdolności jak: powstrzymywanie się od odruchowych albo impulsywnych reakcji, rozwiązywanie problemów, planowanie czynności i ich inicjowanie z elastyczną realizacją i in. Dowiedziono, że poziom rozwoju funkcji wykonawczych w postaci zdolności do kontroli uwagi i kontroli własnego działania w wieku przedszkolnym ma większy wpływ na osiągnięcia szkolne niż poziom umiejętności dziecka albo wyjściowy poziom umiejętności czytania i liczenia (Blair, 2003). Na podstawie dotychczasowych badań można sądzić, że funkcje wykonawcze stanowią niezależny czynnik wyznaczający gotowość szkolną dziecka. Anna Nowotnik przeprowadziła badania, w których wykazała różnice w poziomie czytania u dzieci w wieku wczesnoszkolnym w zależności od funkcjonowania uwagi i jej kontroli pomiędzy dziećmi o przeciętnym profilu uwagi i o bardzo dobrej koncentracji. W artykule omówiono ponadto związek funkcjonowania poznawczego z funkcjonowaniem społecznym i emocjonalnym dziecka oraz wpływ wymagań środowiska edukacyjnego na rozwój funkcji wykonawczych. |