Abstrakt: |
Badanie zrealizowano w ramach CPBP 08.18 (grupa tematyczna VII, temat nr 6.0: Resocjalizacja młodocianych skazanych na karę pozbawienia wolności). Przedmiotem badania były zmienne psychologiczne skazanych młodocianych więźniów, które uznaje się za mające znaczący wpływ na funkcjonowanie człowieka: tożsamość poczucie sensu życia, system wartości, strategia działania w sytuacjach zewnętrznie frustrujących. W badaniach wykorzystano następujące metody i narzędzia badawcze: wywiad psychologiczno-kryminologiczny, Test Zdań Niedokończonych Marcii do badania tożsamości, Skalę Poczucia Sensu Życia J.C. Crumbaugha i L.T. Maholika, Kwestionariusz Do Badania Kryzysu w Wartościowaniu, Listę Wartości P. Oleś, Kwestionariusz Taktyk Działania opracowany przez T. Rzepę, E. Kosnarewicz i A. Kosnarewicz. Badaniem objęło 300 młodocianych, prawomocnie skazanych na karę pozbawienia wolności, przebywających w zakładzie karnym w Iławie (160 osób), Nysie (104 osoby), Mielęcinie (36 osób). 87% badanej grupy stanowili młodociani w wieku 17-21 lat, 13% – 22-25 lat. 97% badanych stanowili kawalerowie, 8,7% posiadało dzieci, większość zamieszkiwała wcześniej wsie i miasta do 50 tys. mieszkańców (64,1%). 77,8% badanych popełniło przestępstwa przeciwko mieniu (w tym 28% rozboje), 11,7% popełniło przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. Na kary do trzech lat pozbawienia wolności skazano 38,2% badanych, od trzech do pięciu lat 43,2%, powyżej pięciu lat 24,9%. Okres pobytu badanych w więzieniu był zróżnicowany, wahał się od 1,2 roku do powyżej trzech lat. W pierwszej fazie odbywania kary znajdowało się 41,7% badanych, w drugiej fazie – 45,1%, w trzeciej fazie – 13,1%. Wyniki badań ujawniły, że poziom tożsamości badanych, mierzony testem TZN Merci, wynosił 30,3 pkt, co było wynikiem zbliżonym do uzyskiwanego przez osoby wykazujące zaburzenia tożsamości. Nie stwierdzono zależności między poziomem tożsamości a długością pobytu w więzieniu ani fazą odbywania kary. Stwierdzono natomiast, że istotnie niższe wyniki miały osoby, które wcześniej wagarowały, powtarzały klasy, ukończyły jedynie szkołę podstawową, często się upijały, nie posiadały zawodu, nie uczestniczyły w pracach żadnej organizacji młodzieżowej lub sportowej, a w więzieniu były członkami „git ludzi”. Wykazano również, że poziom poczucia sensu życia mierzonego skalą PLT wyniósł 95 pkt i był niższy od normy dla populacji polskiej. Około 40% badanych wykazywało obniżone poczucie sensu życia (wręcz bezsensu). Stwierdzono, że istotnie niższe poczucie sensu życia charakteryzowało osoby, które wagarowały, powtarzały klasy, nie ukończyły szkoły podstawowej, nadużywały alkoholu, miały kłopoty z nawiązywaniem kontaktów z ludźmi, nie posiadały przyjaciół ani sympatii, nie czuli się związani z rodzicami, byli niewierzący lub niepraktykujący, nie planowali przyszłości itd. Za najważniejsze wartości badani uznali rodzinę, miłość, godność i przyjaźń. Nie różnili się pod tym względem z grupami porównawczymi – żołnierzami (60 osób) i funkcjonariuszami służy więziennej (67). Za wartości najbardziej atrakcyjne więźniowie uznali wolność, zdrowie, rodzinę, godność, radość życia, przyjaźń, szacunek, samodzielność, szczęście osobiste, pokój i umiejętność współżycia. Najwyższe oceny stopnia realizacji uzyskały godność, przyjaźń, szacunek, miłość, zdrowie, kształtowanie charakteru, umiejętność współżycia. Największe różnice między oceną atrakcyjności a stopniem realizacji miały miejsce w przypadku rodziny, wolności i szczęścia osobistego. Badanie kryzysu w wartościowaniu za pomocą testu KKW wykazało, że więźniowie mieli problemy z wartościowaniem (głównie z uporządkowaniem wartości w hierarchiczny system, określeniem wartości najważniejszych oraz nierealizowaniem wartości). Stwierdzono, że problemy w wartościowaniu występowały istotnie częściej w przypadku badanych karanych w nieletniości, nadużywających alkoholu, mających trudności w nawiązywaniu kontaktów z otoczeniem, niemających pozytywnych kontaktów z matkami, przerzucających winę za swoje niepowodzenia na los lub innych ludzi. Odnotowano ponadto istotne zależności między poziomem tożsamości, poczuciem sensu życia i nasileniem kryzysu w wartościowaniu – im wyższe były poziomy dwóch pierwszych zmiennych, tym mniejsze wartości przyjmowała trzecia. W wyniku badania strategii działania stwierdzono, że 51% badanych w sytuacji frustrującej stosowało taktykę ataku (18%) lub rezygnacji (31%), przy czym ta druga stosowana była częściej przez badanych przebywających krótko w zakładzie karnym. |