Abstrakt: |
Celem badania było określenie uwarunkowań systemowych i indywidualnych zaufania społecznego do edukacji w Polsce oraz w innych krajach europejskich. Główny problem badawczy brzmiał następująco: czy edukacja postrzegana jest przez pryzmat innych instytucji publicznych jako jedna z wielu agend mających na celu budowanie ładu społecznego, czy posiada własną, prawomocną pozycję, która sprawia, że może budzić zaufanie społeczne niezależnie od poziomu legitymizacji tychże instytucji? W analizie posłużono się przede wszystkim danymi z Europejskiego Sondażu Społecznego (2002, 2004, 2006, 2008, 2010), którym w pięciu edycjach objęto od 21 do 28 krajów, w tym Polskę uczestniczącą we wszystkich rundach badania. Wyniki analizy pozwoliły stwierdzić, że indeks legitymizacji (zaufanie społeczne do demokracji, gospodarki i rządu) był pochodną rozwoju i dobrobytu badanych krajów. Najwyższy wskaźnik legitymizacji uzyskały kraje skandynawskie, a następnie kraje Europy Zachodniej, niższy wskaźnik uzyskały kraje śródziemnomorskie, najniższy zaś – kraje Europy Wschodniej. Hierarchia krajów pod względem poziomu zaufania do edukacji pokrywała się z hierarchią pod względem zaufania do władzy. Analiza zmian, jakie zaszły w latach 2002-2010, pozwoliła jednak stwierdzić, że zaufanie do edukacji cechowało się pewną inercją w stosunku do zaufania do instytucji państwowych – spadek zaufania do edukacji był w wyniku ostatniego kryzysu nieco mniejszy i/lub opóźniony w stosunku do spadku zaufania do instytucji państwowych. Krajami, w których zaobserwowano największą nadwyżkę zaufania do edukacji, okazały się Finlandia i Polska. W Polsce tłumaczyć to można wysokimi aspiracjami edukacyjnymi społeczeństwa, przy czym twierdzenie takie wymagałoby bardziej szczegółowych analiz. Stwierdzono również, że w krajach, w których rodzice i wspólnoty lokalne mają realny wpływ na funkcjonowanie szkół (szczególnie w Belgii i w Holandii), zależność między zaufaniem do edukacji a zaufaniem do instytucji państwowych jest słabsza niż w pozostałych krajach. Ostatni wniosek z analiz najsilniej ujawnił się w Polsce – okazało się, że wykształcenie negatywnie przekładało się na zaufanie do edukacji. |